กลิ่นฟางและปีกนก

บทที่ 2

2.แม่

"แม่มึงป้อยเก่ง ด่าเก่งหลายโพด บ่มีผู้ชายคนไหนอยากอยู่ด้วยดอก" แม่ใหญ่ผมเล่าความหลังเกี่ยวกับอุปนิสัยใจคอของแม่ทองออนให้คำปันกับอ่อนจันทร์ได้รับรู้ถึงเรื่องราวของแม่

คำปันไม่รู้ดอกว่าแม่รักลูก รักพวกเขาอย่างไรหรือไม่ ความหอมหวาน ความอบอุ่น การโอบกอดและการปลอบโยนในอ้อมอกของแม่ ลูกของแม่ทั้งสามคนไม่เคยได้ยินแม่พูดสักคำ ความอาภัพในคู่ครอง ทำให้แม่เก็บงำความเศร้าไว้ข้างใน อย่างที่เคยบอกเล่าว่าแม่ใหญ่ผมคือหัวเรือใหญ่ของครอบครัว สามีคนแรกของแม่คือหนุ่มบ้านอื่นที่เคยมาบวชเรียนและจำพรรษาที่วัดไทรงาม แม่และเพื่อนสาวในหมู่บ้านพากันไปจังหันจังเพล ผู้ใหญ่คงมองเห็นวัตรปฏิบัติของพระหนุ่ม จึงต่อมาเมื่อลาสิกขากลายเป็นทิดจันทร์ ผู้ขยันขันแข็งแม่ใหญ่ผมคงมองเห็นว่าทิดจันทร์เหมาะที่จะบุกตะลุยดงป่านาทามหนองหัวลิง นาวังโก จึงได้ตกลงรับเอาทิดจันทร์มาเป็นหลานเขย แม่มีลูก2คนกับสามีคนแรก ลูกคนแรกของแม่เป็นผู้หญิง และเมื่อตั้งท้องลูกคนที่2 ทิดจันทร์ก็ได้จากลาแม่ไปทำงานทางปากน้ำโพกับพี่ชาย แม่กล้ำกลืนความเจ็บปวดหมากหัวใจไว้เพียงคนเดียว สิ่งยึดเหนี่ยวจิตใจของแม่คือลูกสาวคนแรก แม่ตั้งชื่อของเธอว่าทองพัน

เมื่อทองพันเติบโตขึ้นมาเป็นเด็กหญิงของท้องทุ่งนาวังโก เธอชอบร้องหมอลำ ด้วยสายตระกูลของแม่ใหญ่ผมเป็นศิลปิน พี่ชายคนโตของแม่ชื่อจารย์พรมเป็นหมอแคนฝีมือดี ส่วนพี่สาวชอบทอหูก และน้องชายคนเล็กของแม่ รูปร่างสูงใหญ่ แยกไปมีครอบครัวที่บ้านท่าลาด แม่ทองออนยังคงปักหลักทำนาอยู่กับพี่เขยพี่สาว ในแถบถิ่นนี้แม่ได้รับการยอมรับจากเพื่อนๆรุ่นเดียวกันว่าขยัน ถึงแม้จะตกอยู่ในฐานะแม่ฮ้าง แต่หัวใจของนางนั้นสู้กับเวียกงานไม่ต่างจากผู้ชายอกสามศอก

หลังเลิกจากงานนา แม่จะต้องถือสวิงไปตักช้อนปลาริมคันนา หรือไม่ก็พาหมาพรานล่ากบเขียดในดอนป่าจิก ดอนป่าจิกนั้นเปรียบได้กับซูเปอร์มาร์เก็ตแห่งทุ่งนาวังโกก็ว่าได้ บางครั้งแม่ทองออนจะเดินลุยเก็บเห็ดไปถึงดงขมิ้น ชาวท้องทุ่งนาวังโก ผู้ชายทำหน้าที่ไถหว่านข้าวกล้า ผู้หญิงขึ้นโคกหาเก็บเห็ด รอปักดำนาข้าวที่พวกผู้ชายไถคราด บางทีในยามน้ำล้นน้ำหลาก พวกผู้ชายจะพากันไปหว่านแหหาปลาที่ปากน้ำตกทางหนองปลาตอง และห้วยนาของครูอุ่น แม่ทำงานทุกอย่างไม่ต่างจากผู้ชาย นอกจากทำหน้าที่เลี้ยงดูลูกๆแล้ว แม่ยังต้องดูแลในเรื่องอาหารการกินของคนในครอบครัวอีกด้วย

แม่มักจะมีอารมณ์เกรี้ยวกราด เคร่งเครียดอยู่เป็นประจำ ลูกๆและญาติพี่น้องไม่เคยได้ยินแม่ทองออนยิ้มหัวเราะหรือร้องเพลง ร้องหมอลำ ส่วนแม่ใหญ่กงนั่นก็ด่าเก่งไม่แพ้แม่ แต่ก็ยังดีที่แม่ใหญ่กงมีพ่อใหญ่แปและจารย์คำหล้า จารย์ธงคอยเป็นหลักให้พึ่งพา ส่วนแม่ไม่มีใครเลยที่จะคอยปลอบใจยามเหนื่อยล้า แม้แต่ลูกๆหรือแม่ใหญ่ผม แม่ใหญ่กงก็ไม่อยากข้องเกี่ยวกับแม่ทองออนเลยล่ะ

ลูกทั้ง3คนของแม่เติบโตขึ้นมาจากการเลี้ยงดูของลุงป้าน้าอา ในบรรดาญาติพี่น้องของแม่ พวกเขาได้รับการเลี้ยงดูมาตามสภาพทั่วๆไปของเด็กบ้านนอก ถึงแม้ในครอบครัวจะอึงอลไปด้วยคำป้อยด่า แต่ในเรื่องความรุนแรง หรือการเฆี่ยนตีนั้นไม่เคยเกิดขึ้น

อันที่จริงแม่เป็นคนสวยและเรียนเก่ง พ่อครูจูมซึ่งเคยเป็นครูสอนแม่มาตั้งแต่สมัยเรียนชั้นประถม ท่านมีนาอยู่ทางฟากโพงบ้านกุดหิน และมีหลี่ใหญ่ที่คอยดักปลาลำน้ำโพงมักจะกล่าวยกย่องแม่ว่าขยันและเรียนดี ถ้ามีโอกาสได้เรียนต่อในชั้นสูงขึ้นไปอาจได้เป็นครูเป็นหมอ ทหาร ตำรวจ หรือไม่อย่างน้อยก็น่าจะดีกว่าชีวิตในทุกวันนี้

ใกล้ๆกับเถียงนาจะมีเถียงของชาวนาวังโก ตั้งเรียงรายอยู่ห่างๆออกไป ใกล้เถียงนาพ่อใหญ่แปคือนายฮ้อยผา พ่อค้าควายหลายร้อยตัว เวลานายฮ้อยผาต้อนฝูงควายลงเล่นน้ำโพงยามหน้าแล้งก่อนจะไล่ต้อนลงสู่เทือกเขาดงพญาไฟผ่านเลยไปยังทุ่งสระบุรีเมืองล่าง ฮ้อยผาและสมุนจะปล่อยฝูงควายเลาะเล็มหญ้าตามชายทุ่งนาวังโก พ่อใหญ่แปเคยเป็นเพชรฆาตวัวควายตัวที่อ่อนแอขี้โรค แบ่งปันกันกินตามประสาชาวทุ่ง และเก็บกระดูกติดเนื้อทำเป็นเนื้อเค็มเนื้อตากแห้งเอาไว้กินในช่วงฤดูทำนา

ท้องทุ่งนาวังโกเต็มไปด้วยโพนหมากโก บนโพนหมากโกจะมีตูบผีนา ผีนานี้จะคอยปกป้องดูแลนาของเจ้าของ ก่อนลงทำการเพาะปลูก นอกจากจะเอาบุญบั้งไฟขอฝนพญาแถนแล้ว พ่อใหญ่แปกับแม่ใหญ่กงยังจะต้องพากันเลี้ยงผีนาและผีตาปู่ด้วย โดยแม่ใหญ่ผมจะเป็นคนนำพาลูกหลานเลี้ยงผีนาและผีปู่ตาด้วยตัวเอง ส่วนเด็กๆก็จะได้กินของคาวของหวานที่แม่ใหญ่ผมนำมาเซ่นไหว้ผีนา ก่อนที่จะได้นำวัว ควายไปเลี้ยงตามดอนป่าจิกและพากันหาเก็บเห็ดในช่วงต้นฤดูฝนกำลังจะมาถึงในไม่ช้านี้

*****