Matapos makausap si Ate Clara, agad akong pumunta sa kantina para magtanghalian. Panahon na ng pahinga.
Habang kumakain ako sa kantina, biglang tumahimik ang lahat, at narinig ko ang malakas na bulungan ng mga tao sa paligid.
"Ano kaya ang ginagawa ni Sir Alex dito sa kantina? Matagal na akong nagtatrabaho dito, pero hindi ko pa nakikitang pumunta si Sir Alex dito sa kantina ng mga empleyado.
Napakagwapo talaga ni Sir Alex, no? Siguro si Ms. Ivy ang pinuntahan niya rito. Parang naestatwa ako sa kinauupuan ko nang marinig ko ang sinabi nila. Nakita ko si Ivy na nakatayo nang medyo malayo sa akin, nakangiti nang malapad habang pinapanood si Sir Alex na papalapit sa kanya.
Agad akong nagtago sa ilalim ng mesa, yumuko na parang may kinukuha sa sahig.
“Anong nangyari? Bakit biglang tumigil ang usapan nila?” Naisip ko sa sarili, agad akong umupo ulit para tingnan kung nandoon pa rin si Sir Alex.
Nanlaki ang mga mata ko sa gulat nang makita ko si Sir Alex na nakatayo sa harap ko.
"Ano 'yang kinukuha mo, Ma?" tanong niya nang diretso, saka umupo para makita kung ano ang nasa ilalim.
Kinabahan ako at napalunok habang nilibot ko ang tingin ko sa paligid. Lahat sila ay nakatingin sa amin.
"Sir, ano ang ginagawa niyo dito sa kantina?" diretsong tanong ko.
"Gusto ko sanang makasama ka kumain ng tanghalian, Ma, at naiwan mo ang iyong lunch box bag, kaya naisipan kong dalhin ito sa iyo ngayon."
"Sir, naman, eh!" sabi ko sabay kamot sa ulo ko.
"Bakit? Wala naman akong ginagawa; pinapatunayan ko lang sa'yo na totoo ang sinabi ko."
"Ikaw ang gusto at mahal ko, hindi si Ivy. Kaya simula ngayon, kasama mo na akong kumain. At tanggalin mo nga yang make-up mo," sabi niya sabay punas sa mukha ko.
"Lahat sinabi ni Claire sa akin. Pasensya na sa pagpapabaya ko sa'yo. Alam ko na lahat ng nangyayari sa'yo dito." Tapos, pinitik niya ang noo ko, hudyat na lumapit ako sa kanya.
"Sir, naman, eh!" sabi ko nang pinisil niya ang ilong ko.
"Hindi ba sinabi ko sa'yo, anuman ang mangyari, huwag mo itong tanggalin?" sabi niya. Nanlaki ang mga mata ko nang makita ang hikaw sa kamay niya.
"P-Paano?" nauutal-utal kong sabi.
"Kailan mo ba balak sabihin sa akin ang tungkol dito, Ma?" tanong niya, may bahid ng galit sa boses niya. Pakiramdam ko, parang yelo akong natutunaw sa sobrang lamig, lalo na't nakatitig silang lahat sa amin. Agad lumapit si Ivy at nagtanong,
"Magkakilala kayo?" Diretsong tumingin si Sir Alex sa kanya, tapos bumalik ulit ang tingin niya sa akin.
"Ma, sumama ka sa akin," tugon niya, hinila ang kamay ko palabas ng kantina at patungo sa opisina niya.
"Sir, bakit niyo ginawa 'yon?" diretsong tanong ko.
"You grow up, Ma," aniya.
"Ano ang ibig mong sabihin, Sir?" naguguluhang tanong ko.
"Alam ko kung bakit gusto mong magtrabaho dito, at pumayag ako dahil gusto kong matuto kang lumaban, at hindi ako nagsisisi. Pinapanood kita mula sa malayo, at alam ko ang lahat ng nangyayari sa'yo."
"Masaya ako, sa wakas ay natututo ka nang lumaban,
"Sir. Talaga namang ginawa mo akong tanga dito," nababagot kong sabi.
Pagkatapos ng lahat ng nangyari, agad akong bumalik sa trabaho, at ganun din si Sir Alex.
"Teka, si Paula ba 'yun?" sabi ko sa sarili nang makita siyang mabilis na naglalakad patungo sa ikatlong palapag ng kumpanya.
Matagal na kaming hindi nagkita ni Paula dahil abala siya sa ina ni Sir Alex. Sabi ni Sir Alex na bumalik si Paula sa Isidro para ayusin ang kanilang negosyo doon.
Mabilis kong sinundan si Paula kung saan man siya pupunta, ngunit tumigil siya sa isang silid na mukhang pribado. Bahagyang nakabukas ang pinto.
"Tita," direktang sabi ni Paula, at mabilis akong sumilip para makita kung sino ang kausap niya.
Agad kong nakita ang isang babae na nasa 40s. Napakaganda at kaakit-akit niya. Mahaba at kulot ang buhok niya, at ang itim niyang damit ay bagay sa kanya. Maputi at matangkad siya; marahil siya ang nanay ni Sir Alex.
"Paula, natapos mo na ba ang pinapagawa ko sa'yo?" tanong ng babaeng nakaitim.
"Opo, Tita. Huwag po kayong mag-alala, natanggap na nila ang regalo natin," sagot ni Paula.
"Mabuti kung ganoon, Paula. Kumusta naman ang isa pang pinapagawa ko? Nakita mo na ba ang babaeng nasa larawan na 'to?" tanong ulit ng babaeng nakaitim.
"Hindi pa po namin siya nakikita, Tita. Pero huwag kayong mag-alala, hindi po kami titigil sa paghahanap hangga't hindi namin nalalaman kung saan dinala si Isabela."
"Labing pitong taon na, Paula, at hindi ko pa rin nakikita si Isabela."
"Magbabayad sila ng mahal sa ginawa nila sa akin at sa anak ko."
"Hindi ako titigil hangga't hindi nila nababayaran 'yon. Hanggang ngayon, nagdadalamhati pa rin ako sa pagkawala ng anak ko," aniya, at tumulo ang mga luha sa kanyang mga mata.
"Tita, huminahon ka. Huwag kang mag-alala; malapit na ang halalan sa bayan ng Isidro. Ano ang balak mong gawin?"
"Hayaan mo silang magsaya, Paula. Dahil sigurado ako sa isang bagay: magugulat silang lahat kapag nakita nila ako." Binigay niya kay Paula ang isang kahon.
"Ito ang regalo nila, Paula," sabi niya. Agad na binuksan ni Paula ang kahon para makita kung ano ang nasa loob.
"Huwag kang mag-alala, Tita. Aasikasuhin ko ito," sabi ni Paula at pagkatapos ay tumalikod. Mabilis akong nagtago sa likod ng pader, ngunit muling nagsalita ang babaeng nakaitim.
"Sandali lang, sino ang babaeng ito, Paula? Kilala mo ba siya?"
"Yes, Tita, siya ang tumulong sa pagkakaaresto ng traydor sa kumpanya natin?"
Mabilis akong sumilip ulit para makita. Nanlaki ang mga mata ko nang makita ang litrato ko.
"Siya si Maria Makiling, Tita."
"Makiling?"
"Opo, Tita. Ilang buwan ko siyang nakasama sa bayan ng Isidro."
"Paano siya nakilala ni Alex?" Paula.
"Sa pagkakaalam ko, nakilala ni Alex si Maria nung bumisita siya sa bayan ng Isidro. Mabait na bata si Maria, Tita, pero..."
"Pero ano, Paula?"
"Nakakaawa siya."
"Bakit?"
"Lumaki si Maria sa pangangalaga ng kanyang tiyahin na si Susan. Lagi siyang inaabuso ng pamilyang nag-ampon sa kanya.
Hindi man lang siya nakapasok sa kindergarten. Si Alex lang ang naglakas-loob na tanggapin siya at protektahan mula sa mga Acosta. Naawa talaga ako sa kanya noong mga panahong iyon; nakikita ko siyang nakahiga sa kama, mahina at parang lantang gulay sa ospital.
Kaya naman, nang hingin ni Alex na patayin ko si Hades Acosta, agad akong pumayag. Gusto kong turuan ng leksyon ang Judas na iyon.
"Magandang bata," siguro kung nandito si Isabela, ay kasing edad niya si Maria. Ilang taon na ba siya?" diretsong tanong niya.
"Eh, Tita, hindi ko po masagot 'yan. Hindi nga po alam ni Maria kung ilang taon na siya," sagot ni Paula sa babaeng kausap niya.