BAYAW

INTRODUKSYON III

[[ INTRODUKSYON III ]]

“BAYOT kasi ang ankol ni Vanvan. Kaya naging bayot din ang bata.”

“Nay, ano po ‘yong bayot?”

“Binabae. Shokla. Bading. Bakla.” Sagot ni ate—napatingin ako sa kaniya habang nginunguya ko ang kanin sa bibig ko. Sabay-sabay kaming nakain ngayon dito sa mesa. Naputulan kami ng ilaw kasi ilang buwan na raw kaming hindi nagbabayad kaya naman kandila na lang ilaw namin ngayon. Pinagsasaluhan namin ‘tong isang noodles at sardinas na pinautang sa akin ni tatay kanina sa tindahan. Ako talaga lagi nila pinauutang kasi ninang ko raw ‘yong tindera pero hindi naman niya ako binibigyan ng regalo kada pasko. Lagi niya lang ako sinasabihan na mahaba na raw utang namin utang pa rin kami ng utang. Hindi kasi ako naalis sa harapan ng tindahan hangga’t hindi niya rin binibigay ang pinauutang sa akin, lagi kong sinasabi na papaluin ako ni tatay kapag hindi ako nakautang. Baka maawain lang si ninang o kaya hindi na niya ako nireregaluhan kasi nga malaki na utang namin.

“Wala naman masama sa pagiging bakla.” Sabi naman ni tatay, “…ano kung tinutukso nila ang anak mo, ang anak ko na bakla.” Napatingin siya sa akin at kinindatan niya ako.

“Tay, dahil ‘yan sa pakikipaglaro niya sa anak ng kumpare mo. Nakakahawa ang pagiging bakla. Kaya tuloy, baka maging bakla ‘tong si Cedrik. O’ baka bakla na talaga kaya tinutukso ng mga kalaro niya.”

“Bayot ka ba Sid?” nabigla ako sa tanong ni nanay—nalunok ko ‘yong kanin sa bibig ko.

“Nay, Ced, hindi Sid. Bisaya ka talaga eh. Kaya tuloy lahat dito sa atin tawag kay Cedrick, Sid. Sidrik. Pinangalanan niyo ng Cedrick tapos hindi niyo mabanggit ng maayos.” Naiiritang sabi ni ate at parang natawa naman si tatay. Lagi kasi nila pinagtatawanan si nanay kapag na bi-bisaya siya.

“Hindi ako ang nagpangalan sa kaniya—‘yong tatay niya.” Sagot ni nanay at parang napatingin siya kay tatay.

“Nay, bakit po pala dalawa asawa mo? Kasi kita ko naman po na mas matanda sa akin si ate kaya nga po ate ko siya at sabi sa akin ni tatay, matagal na kayo magkasama ni tatay pero bakit po iba pa rin ‘yong tatay ko? bakit po hindi ko tatay si tatay ni ate?”

Napansin ko na napailing-iling na lang si ate at hindi naman makasagot si nanay. Ngayon ko lang naman din kasi talaga natanong at—hindi naman ako nakita ‘yong isang tatay ko, hindi ko nga kilala kung sino ‘yon basta alam ko lang taga rito rin ‘yon sa NGala.

“Anak, anak kita—tatay mo ako. ako na ang tatay mo ngayon. At wala akong pakialam kahit na maging bakla ka.”

“Tay, imbes na pigilan mo ang pagiging bakla nitong si Cedrick, tino-tolerate mo rin eh. Mahirap na nga tayo, magiging bakla pa ‘tong si Cedrick.”

“Ano bang masama sa pagiging bakla, anak?” Tanong sa kaniya ni nanay.

“Salot sa lipunan ang mga bakla. Walang maidudulot na maganda ang pagiging bakla nitong si Cedrick kung magiging bakla lang siya kagaya ng mga nakakalaro niya sa labas.” Diretsahang sagot ni ate at tumingin siya kay nanay, “…may mayaman ka naman kamag-anak ‘di ba na nasa NCCP pero bakit hindi ka nahingi ng tulong sa kanila? Mas pinili mo pa rin dito sa Dulong Bato. Mabibigyan mo sana kami ng magandang buhay nay pero mas pinili mo pa rin na tumira rito, mas pinili mo pa rin na maghirap kaming mga anak mo—‘tong pamilyang ‘to. Kita mo ngayon, wala na naman tayong ilaw? Paano na ako makakapag-charge ng phone ko ngayon? Kailangan ko pa naman din mag-text sa mga kaklase ko.”

“Rosario! Iyong bunganga mo.”

“Tay, totoo naman—at ikaw? Imbes na gumawa ka paraan para matulungan kaming mga anak mo, imbes na maghanap ka ng trabaho. Anong ginagawa mo? Naglalasing ka, nagsusugal ka. Nagbubuhay binata ka—wala kang silbi sa pamilyang ‘to!”

Biglang napatayo si tatay. Natapon ‘yon mga pagkain. Mabilis na sinampal niya sa mukha si ate. Napaiyak ako at niyakap naman ako kaagad ni nanay. Kanina lang masaya naman kami—o hindi man masaya pero hindi ganitong nag-aaway-away sila. Hindi ko naiintindihan ang mga nangyayari basta alam ko ngayon nagsisigawan si ate at si tatay. Natatakot ako—gusto kong tumakbo sa labas, magtago at hindi na muna ako lalabas hanggang sa matapos ang pag-aaway ni ate at ni tatay.

Nakita ko rin na naiiyak si ate. Hindi ko alam kung bakit siya naiyak—pero nararamdaman kong nasasaktan siya sa puso niya. Siguro dahil sa nangyayari sa buhay namin. Nakita ko siyang pumasok sa loob ng kwarto namin.

“Saan ka pupunta?!” tanong ni tatay pagkalabas ni ate sa kwarto. Meron siyang dalang bag. Baka bag niya sa school.

“Aalis na ako sa bahay na ‘to!”

“Sige, umalis ka na at huwag na huwag ka nang babalik dito kahit kailan!”

“Ate—huwag ka na po aalis.” Lumayo ako kay nanay at kinapitan ko ang kamay ni ate.

“Aalis na ko rito at hindi ko rin gugustuhin na magkaroon ng kapatid na bakla!” Hinawi niya ako’t natumba talaga ako. Tumama ang braso ko sa kahoy. Nakita kong lumabas si ate ng bahay. Sinundan pa siya ni tatay at naririnig ko pa ‘yong sigawan nilang dalawa. Muli akong niyakap ni nanay at hinahalik-halikan niya ako sa noo.

MASYADONG mabilis ang mga pangyayari. Hindi na talaga bumalik pa si ate. Nakatulog na si nanay at kanina naman pagkauwi ni tatay lasing siya. Nakatulog lang siya sa sala. Gabing-gabi na at hindi ako makatulog talaga. nakatingin lang ako sa bintana. Meron pa rin namang mga dumadaan sa harapan ng bahay namin, mga batang malalaki na na hindi natutulog sa gabi.

Kasalanan ‘to ng mga kalaro ko. Kung hindi nila ako tinutuksong bakla hindi sana namin mapag-uusapan ang tungkol doon kanina. Hindi sana umalis si ate. Hindi sana naglasing si tatay. Tulog na rin sana ako ngayon. Napatingin ako sa langit—at meron akong nakitang bulalakaw. Sobrang bilis lang nito pero mabilis ako na nakapag-wish, wish ko sana yumaman na ako para hindi na magagalit si ate dahil mahirap lang kami.

Huminga ako ng malalim at tumayo ako mula sa pagkakaupo ko. Hinila ko ang isang upuan at inilapit ko sa likuran ng pintuan. Pumatong ako para maabot ko ‘yong pakong pangsara. Nagawa kong makalabas ng hindi ko nagigising si nanay at tatay. Hinarang ko lang kaunti ang upuan sa likuran para magsara. Hindi ko alam kung anong oras na talaga, ngayon lang ako lumabas ng ganitong oras.

Marami pa namang tao sa ibang bahay. Naglakad-lakad pa ako hanggang sa meron akong makitang sasakyan ng pulis, ‘yan mga pulis na ‘yan lang talaga ang nakakapasok dito sa looban at talagang pinapasok nila ‘yan sasakyan nila. Napatingin ako sa paligid ko kasi baka makita ako at hulihin ako at papunta rito ‘yong sasakyan. Ginawa ko nagtago ako sa likod ng malaking bato na maraming damo. Bumilis pa ‘yong t***k ng puso ko kasi huminto pa ‘yong sasakyan—at dito pa talaga malapit sa akin. Nakita ata ako at hinahanap ako. Hindi naman bawal ang bata—o baka bawal na ang bata kapag ganitong oras. Wala na akong matatakbuhan, kapag lumabas ako rito, makikita ako. Kapag dumiretso naman ako sa damuhan, maborak na diyan, papunta ‘yan sapa, tapos may ahas din daw diyan. Matutuklaw ako at mamamatay ako. Hindi na lang ako gagalaw dito para hindi niya ako makita.

Sumilip ako mula rito sa bato. Nakita kong bumaba ‘yong isang pulis. Napatago ako kasi papunta siya rito. Alam niya ba kung saan ako nakatago? Lagot ako nito—ngayon lang nga ako lumabas tapos mahuhuli pa ako ng pulis. Narinig ko ‘yong mga lakad niyang nadadaanan niya ang mga damuhan na dinaan ko papalapit nga rito. Madilim naman dito—siniksik ko ang sarili ko, pumayuko ako. Buti na lang maliit ako, pwede akong sumulok talaga sa maliit na lugar kaya hindi rin talaga ako basta-basta nakikita sa tuwing naglalaro kami ng taguan kasi magaling ako magtago, ewan ko na lang ngayon kung makikita ako.

Nakarinig ako ng kalansing na parang hinuhubad na bakal ng sinturon—bukod pa roon, nakarinig ako ng pagkakababa ng zipper. Sigurado akong zipper ang narinig ko kasi ganoon ang tunog ng zipper ng short pangpasok ko sa school kapag pinaiihi kami ni teacher pagkatapos ng recess. Nakadapang subsob talaga ako’t siguradong hindi ako nakikita hanggang sa makaraning ako ng malakas na tunog ng pag-ihi, pagtama nito sa bato at mabilis kong naramdaman ang paninilamsik nito sa braso ko, balikat ko at sa uluhan ko. Nababasa ako—pero hindi ako pwedeng umalis dito talaga.

Dito pa talaga napili ng pulis na ‘to na umihi!

Biglang meron kung anong likot na naglaro sa isipan ko habang patuloy ang pamamasa ng damit ko sa tilamsik ng naninimulang mangamoy panghi, matapang, mapakaniksik sa ilong talaga, nangingibabaw ang amoy niyo kaysa sa malapit na burak dito sa kinatataguan ko.

At ang likot na naglalaro sa isipan ko ay ang masilip ang alaga ng pulis. Kinakabahan ako, bilis-bilis ng t***k ng puso ko. Hindi pa ako nakakakita talaga ng ano ng ibang lalaki, bukod sa ano nila n***o at Toryo pero hindi ko naiisip ‘yong kung anong naiisip ko ngayon sa tuwing nakikita ko ‘yong ano nila at ng mga kaklase kong lalaki kapag naihi kami. Mayroon akong pagnanasa na makita ang itsura nito, kung malaki ba ‘to, kung mahaba ba ‘to—kung kagaya ba ‘to ng nakikita ko sa laging nakabakat na alaga ni Kuya Sam.

Malapit na siyang matapos—at kailangan kong makagawa ng paraan para masilip ‘to, makita ‘to. Dahan-dahan at maingat kong inaangat ang ulo ko at nang mailabas ko ‘to sa bato—pumatilamsik sa mukha ko ang pagtama ng ihi niya sa bato.

Nanlaki ang mga mata ko—dahil malaking-malaki talaga ang nakikita ko. Parang kahit haba ‘to ng kamay ko, hindi lang parang, kasinghaba talaga. para ‘tong batuta ng mga tanod sa taba at—tuli na ang pulis.

Hindi niya ako nakikita, napapansin dahil meron pala siyang hawak na cellphone. Hindi ko nga rin talaga siya narinig ng tabi-tabi po kanina. Dahil paano pala kung totoong duwende ako, baka kung anong gawin ko sa alaga niya.

Napapanganga ako. Para akong naglalaway. Hanggang sa maubos ang lahat ng ihi niya—at pinagpagpagpag niya ‘to na pumatalsik-talsik pa sa mukha ko.

“Trinidad, bilisan mo riyan. Baka may makakita pa sa’yo. Kung saan-saan ka lang naihi.” Narinig kong boses na kaagad naman niyang nilingunan kaya mas lalo niyang hindi na ako napansin. Tumalikod siya sa akin habang pinapasok niya ang alaga niya sa loob ng pantalon niya.

“Hindi ko na kasi talaga kinaya sir. Putok na putok na pantog ko—” Sagot pa nito at buong-buo ang boses niya. Napahawak ang mga palad ko sa basang bato. Dama ko pa ang init na naiwanan dito. Hindi na siya lumingon pa rito’t pumasok na siya ulit sa loob ng sasakyan nila. Pinaandar na nila ‘to at tuluyan nang lumayo talaga.

Trinidad? Siguro naman makikita ko pa rin siya kasi nga sila lang naman ‘yon laging napasok dito. Sa totoo, hindi ko kasi talaga napapansin ang mga pulis dito sa amin. Kasi matatapang sila at lagi nilang pinagagalitan ang mga lasing, mga tambay at mga bata. Lagi silang may dalang baril. Meron silang kubo-kubo sa bandang dulo ng labasan.

Bigla ko na naman naalala ‘yong mahaba-haba at malaki niyang alaga. Kaya naman pala tinatawag na pulis patola sila kasi kasing laki ng patola ‘yon—ano niya. O’ baka nga mas malaki pa sa patalo ‘yon sa kaniya. Gusto ko ulit makita ‘yon o—gusto ko ulit makakita ng ganoon… para tuloy gusto kong makita ‘yon kay… Kuya Sam.

TUMAYO ako’y inamoy-amoy ko ang sarili ko. Panghi-panghi ko na. Parang nakadikit na sa akin tuloy ‘yong amoy ni Pulis Patola Trinidad. At kapag ipinipikit ko ‘yong mga mata ko, nakikita ko pa rin talaga. kahit madilim dito, parang mata ng pusa ang mata ko kanina kasi nakakakita sa dilim. Alam ko ‘yon, kasi sabi ng teacher namin sa science, malinaw mata ng mga pusa sa gabi, kaya raw sa gabi rin sila nagtatakbuhan sa mga bubong ng mga bahay namin.

Nakalimutan ko tuloy kaagad ang dahilan kung bakit ako nandito sa labas.

Huminga ako ng malalim at pagkahakbang ko—meron akong nakitang makinang na kung ano sa damuhan. Dinampot ko muna ‘to, silver ‘to—na nilalagay sa kamay. Malamang sa pulis ‘to, nakalas ata sa kamay niya noong binababa niya ang zipper niya. Binulsa ko na lang muna ‘to at umalis na ako sa pinagtataguan ko.

Pabalik ako sa amin—nakita ko si Horsy na lumabas sa bahay ng tita-tita niya. Nakita ko rin ‘yong nanay niya at nagbibilang ng pera, maraming-maraming pera habang papalayo sa malaking tindahan—sa likuran sila dumaan, meron pang mga tambay ng ganitong oras sa harapan ng tindahan nila. Hindi kami sa kaniya nautang kasi bawal daw umutang sa tindahan niya. Nagpatuloy na lang ako sa paglalakad ko.

“Psst. Bata.”

Napalingon ako—napatingin ako sa tita-tita ni Horsy. Napaturo ako sa sarili ko. tumango naman siya’t pinalalapit niya ako. Medyo natatakot ako kasi baka isumbong ako sa tanod o kaya sa pulis, “…lumapit ka rito, huwag ka matakot sa akin wala akong gagawin sa’yo.”

“Uuwi na po ako sa amin. Gabi na.”

“Gusto mo ba ng pera?”

“Bibigyan mo ba ako? Hindi naman kita Ninang.”

“Oo, bibigyan kita kahit hindi mo ako Ninang. Tara rito.”

Lumapit naman ako at napatakip siya ng ilong niya, “…nadulas ako sa tubigan kaya po basa ako at mabaho kaya nga pauwi na ako.”

“Ganoon ba? Kung gusto mo, sa loob bahay ka na lang maligo.”

“Gabi na para maligo. At—bakit mo pala ako bibigyan ng pera?”

“Dahil alam ko lang. anak ka ni Mang June ‘di ba?”

“Hulyo po pangalan ni tatay ko.”

“Oo nga, June talaga pangalan ng tatay mo pero tinawag siyang Hulyo ng taga rito sa atin. Tagalog kasi ng June ay hulyo.”

“Kamag-anak ka ba ni tatay?”

“Hindi. Gusto mo ba ng pera o hindi?”

“Anong kapalit?”

“Hmm, matanong ka pa lang bata ka. Usapan dito ngayon sa baranggay natin ‘yong nangyari sa bahay niyo kanina. Umalis ate mo ‘di ba? Mukhang may problema kayo.” Sabi niya’t bigla ko na naman naalala ‘yong nangyari kanina, “…tapos naputulan pa kayo ng ilaw. Kaya kailangan mo ng pera ngayon. Bibigyan kita ng pera at maibibigay mo na sa nanay mo. Anong masasabi mo?”

“Anong gagawin ko?”

“Tara sa loob. Nagugutom ka ba?”

“Medyo lang po.”

Pinasunod niya ako sa loob ng bahay niya. Medyo nagdadalawang isip ako kasi baka gising na sila nanay at tatay. Pero dahil mabibigyan ako ng pera ng tita-tita ni Horsy, sumunod na lang din ako sa loob.

Pagkapasok ko’y binigyan niya ako ng softfrinks at cupcake. Ngayon lang ako makakakain nito at alam kong masarap ‘to, hindi kami nagso-softdrinks kasi wala naman kaming pambili. Yelo nga wala kaming pambili, softdrinks pa kaya.

Malaki talaga ‘tong bahay niya at meron pangtaas. Maraming gamit. Meron malaking TV at meron ref at meron electricfan. Lahat ng wala sa bahay namin meron siya rito sa bahay niya.

“Sumunod ka sa akin sa taas.”

“Ano po bang gagawin ko?”

“Hmm, wala ka naman talagang gagawin talaga.”

“Tapos bibigyan mo na ako ng pera?”

“Oo bata at maibibigay mo ‘yon sa nanay at tatay mo at para bumalik ang ate mo sa inyo. Kaya ka siguro nasa labas pa dahil malungkot ka, huwag ka mag-alala, magiging buo na kayo ulit.” Malambing niyang pagkakasabi’t napangiti ako. Sumunod ako sa kaniya sa taas. Merong mawalak ng espasyo at meron mababang liwanag na ilaw lang dito, medyo madilim nga. Nakita ko siyang umupo sa harapan ng computer niya. Alam kong computer ‘yan kasi ganiyan ‘yon mga nasa computeran. Binuksan niya ‘to at meron akong nakitang maliit na palabas—na meron matandang lalaki. Hindi palabas, parang chat. Kasi ganiyan ‘yong chat-chat kapag nasama ako kay ate sa computeran o kapag natambay kami sa computeran.

“Bata, tara rito. Ipapakilala kita sa kaibigan kong si Mr. Kite.”

Lumapit naman ako.

“Oh, little boy. He looks pretty.”

“Trust me, Mr. Kite he is pretty more in personal. Do you like him?”

“Yes. Of course. I think he is better than the other one you’ve shown me a while ago.”

“Okay you send me money to my account I will let you talk to him for 10 minutes only.”

“Ten minutes only?”

“Add more money for more minutes.”

“Ano pong sinasabi niya sa’yo?” tanong ko—pero hindi naman ako pinansin talaga.

“Okay. Let me see him naked I’ll transfer money.”

“No naked pretty little boy until no money transfer. You know me Mr. Kite.”

“Okay okay I’ll send now.”

“Isang doctor si Mr. Kite, sabi niya sa akin—gusto niya raw makita ang katawan mo dahil parang hindi raw maganda ang kalusugan mo. Papayuhan niya lang tayo para maresitahan ka ng vitamins.”

“Maghuhubad po ako?”

“Oo.”

“Tapos bibigyan mo na akong pera?”

“Oo bata. Pero kailang hubo’t hubad ka. Huwag kang mag-alala, mabait ‘tong si Mr. Kite.”

“I already sent the money. Now, I want the little pretty boy see naked.”

“Oh, gusto na raw niyang makita ang katawan mo. Iiwanan ko muna kayo. Pero babalik din naman ako kaagad. Tawagin mo ako kapag tapos na kayo ha? Nasa baba lang ako.”

“Okay po tita ni Horsy.”

“Pwede mo rin akong tawaging tita kung gusto mo.”

“Hindi naman kita kamag-anak.”

“Hindi rin naman ako kamag-anak ni Vanvan. O siya, sige na—maiwan ko na muna kayo. I’ll be right back after ten minutes.” Sabi niya’t tumingin siya sa matandang amerikano na doctor. Meron pinindot ang tita ni Horsy at nawala ‘yong matandang nasa video, “…tumapat ka alng dito sa camera ha? At huwag mo na lang gagalawin ‘tong computer.”

“Okay po… tita ni Horsy.”

BUMABA ang tita ni Horsy. Itinabi ko lang muna ang bote at cupcake. Nagsimula na akong maghubad ng damit ko. Wala akong tinira talaga—napatingin ako sa computer. Wala naman akong nakikita talaga. Meron akong nakitang maliit na bimpo at kinuha ko ‘yon—pinunasan ko na lang din ang buong katawan ko kasi nga amoy panghi na talaga ako. Hindi ako umalis sa kinatatayuan ko hangga’t hindi nabalik si tita ni Horsy. Gusto ko sana pakialamanan ‘yong computer kaso natatakot ako na baka masira ko.

Hanggang sa umakyat naman si tita ni Horsy. Nginitian niya ako.

“Magdamit ka na.”

“Tapos na po ba?”

“Oo. At heto na ang pera mo.” Sabi niya’t binigyan niya talaga ako ng dalawang isang daan. Natuwa ako—sobrang tuwang-tuwa ako kasi malaki ‘tong pera na ‘to. marami akong mabibili, “…ganito bata, huwag mo na lang sasabihin sa tatay mo na sa akin galing ang pera ha?”

“Bakit po?”

“Baka ipagkalat ng tatay mo sa iba at maghingian sa akin ‘yon ibang mga tao rito. Nagbibigay lang ako sa mga taong alam kong kailangan ng pera.”

“Salamat po tita ni Horsy. Mabait pala kayo. Akala ko masungit kayo.”

“Sige na umuwi ka na. Gabi na—kung kailangan mo ulit ng pera, balik ka lang dito pero huwag mong ipagsasabi sa iba ang tungkol dito ha? Secret lang natin ‘to.”

“Okay po—tita.”

Napatingin ako sa bote ng softdrinks at cupcake.

“Sige na iuwi mo na ‘yan, balik mo na lang ‘yong bote bukas ng umaga.”

LUMABAS na ako’t nagmadali akong umuwi sa bahay namin. Inilagay ko lang sa gilid ng pintuan ang bote ng softdrinks. Natulog ako na merong ngiti sa mga labi ko.

MARAMING-MARAMING araw at gabi na ‘yong lumipas pero hindi pa nabalik si ate talaga. Nagsinungaling ako kay nanay na nakapulot ako ng pera, ‘yong binigay ko sa kanila. Hindi ‘yon sapat para magkaroon kami ulit ng ilaw kaya naman nakailang balik pa ako sa bahay ni tita pagkatapos ng school. Lagi naman niya ako binibigyan ng pera at iba’t ibang doctor na ‘yong nakilala ko talaga—hindi ako nakakaintindi ng salita nila pero sinasabi naman sa akin ni tita na wala raw akong sakit at malusog daw ako. Wala akong pinagsasabihan. Wala na rin akong oras sa paglalaro talaga, hindi ko alam kung nadaan pa si Kuya Sam sa tapat ng bahay o baka hindi ko na lang talaga siya naabutan.

“Sid, sabihin mo nga sa akin bata ka. Saan mo nakukuha ang pera na ‘to?”

“Nay, napulot ko nga po.”

“Lagi kang nakakapulot ng dalawang daan?”

“O-opo.”

“Hindi ko gusto ang nagsisinungaling ka. Saan mo nakukuha ‘to? sino ang nagbibigay sa’yo nito? anong kapalit nitong dalawang daan na ‘to?”

Kung sasabihin ko, hindi na ako pababalikin ni tita at hindi na niya ako bibigyan ng pera.

“Sa kaibigan ko po.”

“Kaidad mo ang mga kaibigan mo. Hindi sila magbibigay ng ganitong kalaking pera sa’yo.”

“Hindi po mga kalaro ko. Hindi po mga kaklase ko. si Kuya Sam po, ‘yong kapatid ni Mang Goryo? Iyong laging nadaan po rito sa tapat ng bahay. Siya po nagbibigay sa akin ng pera.”

“At bakit ka naman niya binibigyan ng pera? Anong pinagagawa niya sa’yo?”

“Nay, wala po. Mabait lang po talaga si Kuya Sam sa akin. Kung gusto mo papuntahin ko po siya rito. At binibigyan niya po ako ng pera kasi po meron siyang gusto kay ate.”

“Papuntahin mo siya, ako na mismo ang magsasabi sa kaniya na tigil-tigilan na niya ang pagbibigay sa’yo ng pera, dahil sa kaniya, natututo kang magsinungaling sa akin. hindi ka ganiyan, sid. Umayos kang bata ka. Tatanggapin ko ‘tong pera na ‘to ngayon, pero babayaran natin lahat ng mga naibigay niya sa’yo.”

“At paano mo babayaran ang binibigay ng tao na ‘yon sa anak natin?”

“Hulyo! Pati ba naman ikaw?”

“Nagmamagandang loob ang tao sa anak natin. Mabuti pa nga na papuntahin mo rito ‘yon para makainuman ko, anak.”

“Puro ka alak. Tama nga ‘yong anak mong si Rosario, wala kang silbi sa pamilyang ‘to. Magtrabaho ka naman hulyo hindi ‘yong puro ka lang diga ng diga.”

“Nay, huwag na po kayo mag-away ni tatay.”

“Huwag ka mag-aalala nak, sanay na ako riyan sa nanay mo.” Sabi niya’t kinindatan niya ako. Habang nagagalit si nanay biglang merong kumatok sa pintuan—tumayo si nanay at lumapit, pagkabukas niya nito—nakita namin si ate.

Napangiti ako—natuwa ako. masaya ako dahil umuwi na ang ate pero parang hindi masaya ang ate ko. Parang malungkot siya.

“Nak, anong nangyari sa’yo? Saan ka ba kasi nagpunta? Bakit ngayon ka lang umuwi?” nag-aalalang salubong sa kaniya ni nanay at biglang umiyak si ate.

“Nay, Tay—buntis po ako.”

Hindi ko alam kung bakit naiyak si ate. Dapat nga maging masaya siya kasi magkakaroon na siya ng baby pero parang malungkot siya kasi magkaka-baby na siya. At kung buntis si ate, sino ang asawa niya? Bakit wala siyang kasama?

“Sinong ama?”

“Iyong boyfriend ko po tay. Kaso ayaw niya akong panagutan. Gusto niyang ipalaglag ang bata—hindi ko po kayang gawin ‘yon kaya bumalik po ako rito sa inyo. Sorry po nay, sorry po tay.”

Pinapasok nila si ate—naguguluhan ako. Hindi ko alam kung anong nangyayari talaga. dapat maging masaya kami pero hindi sila masaya. Hindi ko gustong nakikitang nag-iiyakan sila kaya naman basta na lang napatayo ako at tumakbo ako sa labas ng bahay.

Tumakbo ako nang tumakbo hanggang sa makarating ako rito sa tapat ng bahay nila Kuya Sam. Nakakita ako kaagad ni Brutos. Umakyat ako sa gate at sinalubong niya ako. Pagkalundag ko, nilundagan niya rin ako. Hindi ako gusto ni Brutos noon pero siya na lang ang tanging kakilala ko na masaya sa tuwing nakikita ako kahit wala akong dalang kahit na anong ibibigay ko sa kaniya.

Naglaro-laro muna kaming dalawa para mawala ‘yong pagkagulo sa isipan ko hanggang sa huli ko na napansin na nandito pala ‘yong sasakyan ni mang Goryo—hindi siya umalis. Nakarinig ako ng isang malakas na sipol at lumayo sa akin si Brutos at tila sinundan niya ‘yong sipol. Napatayo ako—pwedeng-pwede pa naman akong makaakyat talaga sa gate at tumakas pero pagkatingin ko kung saan nagpunta si Brutos meron akong nakitang bagong lalaki, binatang lalaki, alam ko ang itsura ng mga binatang lalaki—at kahawig niya si Kuya Sam. Bumibilis ang t***k ng puso ko habang nakatingin siya sa akin at tinatalon-talunan siya ni Brutos. Bumukas ang harapang pintuan at siya naman labas ni Kuya Sam na nakapantalon lang at wala na naman siyang suot na damit.

“Napadalaw ka, bata? Ano na naman kailangan mo ngayon?”

“Sino ‘yan batang ‘yan, Pa?” Sabi ng lalaking binata—binata na ‘to at tinawag niyang papa si Kuya Sam.

“Si Sid ‘yan, ‘yong batang laging nagpupunta rito, ‘yong batang nakagat niyang alagang aso mo. At, bata—Yvar, anak ko. Mukhang may problema ka na naman, sakto ang dating mo, kaluluto lang ng pagkain para sa tanghalian.” Seryosong pagkakasabi ni Kuya Sam at parang walang sa kaniya na malaman ko na meron na siyang anak na parang kasing-edad niya lang.

[[ PRESENT DAY ]]

“KUYA Yvar, nandito ka pa rin pala.” Pagkabigla ko nang makita ko siyang papalabas sana ng bahay—habang papasok naman ako, kami ni Kuya Sam. Napahinto siya—napatingin siya sa akin. Kung paano ko nakita noon si Kuya Sam, ganitong-ganito na ang itsura at datingan ngayon ni Kuya Yvar. Ibarra talaga siya—Yvar lang tawag sa kaniya. Pogi, matangkad, malaki ang katawan, binatang-binata ang datingan. Siguro ngayon, 25 na siya dahil kinse lang siya noong unang kita ko sa kaniya. Meron siyang tattoo sa braso niyang malaman, mamasel, tsokolateng-tsokolate ang kulay niya, kagaya ng sa papa niya.

“Cedrick? Hayop oy—hindi kita nakilala. Kamusta ka na?” Pagkasabik nitong bungad din sa akin paglipas ng ilang segundong pangingilala niya sa mukha ko. Bigla niya akong niyakap at damang-dama ko ‘yong kalakihan ng katawan niya, naamoy ko rin ang pawis niya, “…bakit ngayon ka lang ulit nagpakita rito? Na-miss kita ah.” Humiwalay siya sa akin—nauna naman pumasok si Kuya Sam, “…anak ako sa labas ng ate mo kaya nandito pa rin ako. Pero hindi ako rito nakatira, nandito lang ako ngayon dahil sa lamay ni nanay, nanay mo. Pakikiramay nga pala sa’yo, Sid.”

“Salamat, Kuya Yvar. At ayos lang naman po ako.”

“Tang’na, gwumapo ka, ganda ah. Usap tayo mamaya, tinatawag ako ng barkada eh. Maligayang pagbabalik, Sid. Masaya akong makita ka ulit. Masaya kami ng bayaw mo na makita kang muli.” Tinapik niya ang braso ko’t nagmadali siyang pumalabas.

Pumasok na ako sa loob ng bahay. Ito pa rin ‘yong dating bahay namin—medyo lumaki lang ng kaunti at nilagyan lang talaga ng trapal sa harapan para sa mga nagsusugal—at nandito rin ngayon sa loob ang kabaong ni nanay.

“Nak…” Boses ni tatay. Napatingin ako sa kaniya—kaagad akong lumapit sa kinauupuan niya’t naiyak ako na may ngiti sa labi na makita kong muli si tatay. Tumayo siya’t sinalubong niya ako ng mahigpit na yakap.

“Tay, kamusta ka na po? Pasensya na po kung ngayon lang ako nakauwi rito sa atin. Ano po bang nangyari kay nanay?” Mahinahon na halos pabulong na pagkakasabi ko sa kaniya, pumakalas ako sa pagkakayakap ko sa kaniya at hindi niya nasagot ang tanong ko basta na lang tumingin siya kay ate at kay bayaw.