BAYAW

INTRODUKSYON II

[[ INTRODUKSYON II ]]

"BADING. Bading. Bading!"

"Bakla! Bakla!"

Kaliwa't kanan ang naririnig kong pang-iinsulto. Pang-aasar sa akin habang naglalakad ako papauwi sa amin. Kanina pa nila ako pinagkakaisahan talaga—sa school pa lang. Pinagalitan na nga sila ni Ma'am pero sige pa rin sila sa pang-aasar sa akin.

"Kakasama mo 'yan kay baklang kabayo kaya naging bakla ka na rin Sid. Bakla! Bakla." Pinakatuwang-tuwa talaga sa pang-aasar 'tong si Toryo na parang hindi na niya ako titigilan pa hanggang sa magunaw ang mundo. Kasama niya pa rin ngayon si n***o, Anna Marie, iba nilang alagad at 'tong si Horsy na nakasunod din sa akin. Hindi ko na nga siya talaga pinapansin talaga mula pa kanina—pero papansin pa rin ng papansin sa akin kasi nga raw friends daw kami. Dahil sa pagiging friendly niya sa akin, iniisip tuloy ng lahat na bakla ako.

Isang buwan na 'yong lumipas mula noong makagat ako ng aso. Kakakasimula pa lang talaga ng klase noong nakaraang linggo at kasabay ng panimula noon ay ang simula ng kalbaryo ng taon ko sa mga kalaro kong 'to.

"Pre, tigilan mo na nga 'yan si baklang Sid baka mamaya mahawa ka sa kabaklaan niya." Nadinig kong sabi ni n***o, "...o baka kaya naging bakla 'to si Rocha dahil sa kaniya talaga. Siya talaga ang bading sa kanilang dalawa."

Rocha—apilyedo ni Horsy. Vanvan Rocha 'yan siya. Apilyedo kasi ang tawag sa amin ng bago naming teacher kaya tuloy bukod sa bakla, inaasar din nila akong Centino semento. Akala naman nila magaganda mga apelyedo nila, 'tong si n***o, Rolly Goda parang pagoda, itong si Toryo, Ditalo. Kim Ditalo. At 'tong iba pang mga kakampi nila na pangit din naman mga apilyedo.

"Kaya pala gusto mo manuod ng Darna na palabas kasi ikaw si Ding. Bading-ding!"

Kinapitan kong maigi 'yong hawakan ng bag ko't huminto ako sa paglalakad kasi papasok na kami sa looban kapag hindi sila tumigil kakasabi ng bakla sa akin maririnig mga taga rito sa loob ang pang-aasar nila sa akin. Nag-shortcut na nga lang ako para hindi kami mapadaan sa tambayan ng mga pinsan ko sa paradahan ng mga sidecar at motor pero sumunod pa rin talaga 'tong mga 'to.

"Hindi ka ba talaga titigil kakatawag sa akin ng bakla Toryong Loser?"

"Hindi ako loser, pakyong bading."

"O' sige nga kung 'di ka bakla, Sid hawakan mo nga tainga." Pangungutya ni n***o na nakaakbay sa syota niyang si Anna Marie na may hawak na kulay pink na lagayan ng mga gamit niyang makukulay at puro hello kitty.

"Bakit ko hahawakan tainga niya? Eh may luga 'yan."

"Pakyo, wala akong luga."

"Ah luga. Lugain si Toryo. Luga. Luga! luga!" Pang-aasar sa kaniya ng iba nilang kasama. Dahil mas mabilis siyang maasar bigla niya akong tinulak talaga at natumba talaga ako—pumaibabaw siya sa akin at talagang nagsusuntukan na kaming dalawa habang nanunuod lang 'yong mga kaklase naming nakapalibot sa amin.

Masakit 'yong mga tama ng suntok niya sa mukha ko pero hindi naman ako nagpapadaig talaga sa kaniya. Natatamaan ko rin talaga 'yong mukha niya. Nagawa kong makaikot at nakapaibabawan ko siya habang patuloy kong pinagsusuntok ang mukha niya—umiiyak na siya hanggang sa biglang meron kumapit sa bag ko't nailayo ako kay Toryo na iyakin pala.

"Isusumbong kita kay papa. Pakyo ka. Bading ka! Pakyo ka!" Mangiyak-ngiyak niyang sabi—pinipilit ko lang na hindi maiyak talaga pero naiiyak na ako kasi masakit din talaga mga suntok niya sa mukha ko. Nadumihan pa uniporme ko. Tumakbo siya papalayo at napatingin ako sa umawat sa aming dalawa—umawat sa akin.

"Kuya Sam."

"O' mga bata. Magsipag-uwian na nga kayo sa inyo. Kapag nakita na naman kayo ng mga tanod dito papupuntahin na naman mga magulang ninyo sa baranggay." Pananakot nito sa iba pero kalma lang naman pagkakasabi niya—meron siyang dalang pulang plastik na meron lamang isda, galing ata siya sa talipapa.

"Pinatunayan mo lang na hindi ka bakla pareng sid. Saludo ako sa'yo." Lumapit pa talaga sa akin si n***o at tinapik niya ang balikat ko. Sabay takbo na rin niya't iniwanan niya pa si Anna Marie. Nagsipagtakbuhan na silang lahat—naiwan pa si Horsy at parang gusto niya akong damayan ngayon.

"Ano pang hinihintay mo? Pasko? Umuwi ka na! at hindi na kita gustong makalaro pa kahit kailan. Hindi na tayo friends, Vanvan. Huwag mo na akong kakausapin kahit kailan!" Inis kong pagkakasabi sa kaniya't naiyak siya at tumakbo papalayo.

"Bakit ka naman ganoon sa kaibigan mo, bata?"

"Hindi ko na siya kaibigan at hindi ko naman 'yon kaibigan. Kalaro ko lang. siya kasi nagsabi sa iba na..."

"Na?"

"Basta."

"Na bakla ka?" Pamimilit niya sabihin ko—napatingin ako sa poging mukha niya't napansin ko na meron pala siyang nginunguya-nguya. Bubble gum.

"Hindi ako bakla, Kuya Sam!" Inayos ko ang uniporme ko at bag ko at naglakad na ako. Sumunod naman siya sa akin. Mapapadaan din naman kasi talaga siya sa bahay.

Mula noong hinatid niya ako noong gabi—lagi ko na siyang nakikitang napapadaan sa bahay. Minsan nasa pintuan ako o kaya sa bintana. Kumakaway ako sa kaniya kapag napapatingin siya sa bahay namin—pero alam ko naman na sa tuwing natingin siya sa bahay, si ate talaga 'yong gusto niyang makita.

"Kamusta ate mo?" Kagaya ngayon.

"Hindi ko alam. Baka nasa school na. Pang-umaga ako. Panghapon siya eh. At bakit ba lagi mo tinatanong sa akin si ate? May gusto ka ba sa ate ko?"

"Paano kung sabihin ko sa'yong, oo?"

Hindi ko alam pero parang masakit sa puso ang sinabi niyang 'yon. Hindi ko naiintindihan ang sarili ko. Pero naiisip ko kung magiging syota siya ni ate lagi ko na talaga siyang makikita sa bahay. Hindi ko lang alam kung payag si tatay at nanay na magsyota na si ate pero baka meron na rin syota talaga si ate kasi lagi ko siyang nakikitang nakangiti kapag hawak niya 'yong cellphone na napulot ko noong bakasyon. Kinuha sa akin ni nanay at binigay kay ate, mas kailangan daw kasi 'yon ni ate kaysa sa akin. Binigyan lang ako ni ate ng bente pesos at marami akong nabiling tsitsirya talaga.

"...payag ka ba na maging kami ng ate mo?"

"Ha? Hindi ko alam. Bakit ilang taon ka na ba Kuya Sam?"

"Trenta."

"Ilan 'yon?"

"Thirty."

"Hala, matanda ka na pala. Bata pa si ate ko no. One nine pa lang ate ko." Sabi ko't napatingin ako sa kaniya, "...bakit hindi pa maputi buhok mo? Si tatay ko kasi nagpapabunot 'yon sa akin ng puting buhok niya. Sabi niya piso raw kada puting buhok tapos tutulugan niya ako pagkagising niya hindi naman niya ako binabayaran. At bakit wala ka pang pamilya?"

"Daldal mong bata ka. Iyan na bahay niyo. Ikamusta mo na lang ako sa ate mo mamaya." Sabi niya't medyo malayo pa talaga 'yong bahay namin—mga benteng hakbang pa. Napansin kong parang idudura na niya 'yong bubble gum na nasa bibig niya.

"Ay—Kuya Sam pwede sa akin na lang 'yan bubble gum mo?"

"Ha? Bakit anong gagawin mo? Wala nang lasa 'to. Bumili ka na lang sa tindahan." Sabi niya't dumukot siya sa bulsa ng pantalon niya—napatingin pa ako sa pagkakadukot niya't parang nagalaw niya rin 'yon malaking alaga niyang laging nakabakat talaga. Napapalunok na lang ako talaga. Binigyan niya ako ng limang piso. Napangiti ako kasi malaki na talaga 'yong limang piso, marami na akong mabibili.

"Ah—pero kasi Kuya Sam, sayang naman kung idudura mo. Pupulutin ko pa rin 'yan." Sabi ko't napakunot ang noo niya, "...kapag wala na lasa, mas madikit 'yan. Ididikit ko lang doon sa butas ng bubong namin, sa kwarto-kwarto namin ni ate. Maduga kasi 'yon si ate, mula noong may butas na sa pwesto ng hinihigaan niya, nakipagpalit siya sa akin kaya naman ako laging nababasa. Sabi ni tatay, aayusin niya raw pero hanggang ngayon hindi pa rin naman inaayos. Naalala niya lang kapag umuulan na. Tag-ulan pa man din na ngayon."

"Ganoon ba?" Tanong niya't tumango ako. Kinuha niya sa bibig niya ang bubblegum at kinuha niya ang kaliwang palad ko't inilagay niya. May laway niya pa. Pinatiklop niya mga daliri ko, "...kapag may oras ako, ako mag-aayos ng bubong niyo para hindi ka na mababasa sa ngayon sana makatulong 'yan bubblegum na 'yan."

"Salamat po Kuya Sam." Sabi ko't pumatakbo na ako papalapit sa bahay namin. Napansin kong sarado pa ang pintuan pero nakabukas naman 'yong bintana. Hinayaan ko lang muna na makalampas si Kuya Sam. Hindi na siya lumingon pa sa akin kaya naman—umakyat ako sa bintana namin para lang makapasok. Nila-lock kasi nila 'yon pintuan sa taas, hindi ko naman abot 'yong pakong pangkalso—wala akong masasampahan. Swerte lang na naiwan nakabukas ang bintana, wala naman magnanakaw na papasok sa bahay namin kasi nga wala naman sila mananakaw, wala na kami TV, sira na, electricfan naman namin walang cover na sa harapan.

NAGKALAGLAGAN pa 'yong mga nakasabit sa bintana. Lutuan kasi namin talaga 'to. Lutuan na wala naman iniluluto. Lumapit ako sa mesa—binuksan ko ang kaldero, meron laman pero tutong na lang—kaso wala namang ulam. Napatingin tuloy ako sa lagayan ng asin at toyo. Napabuntong hininga na lang ako kasabay ng pagkalam ng sikmura ko.

Hindi ako nakapag-recess kanina kasi wala akong baon na pera. Nakapagpandesal naman ako kanina umaga—dalawa lang. Iyon lang ang natatandaan kong laman ng tiyan bigla ko tuloy naalala 'yong isda na dala ni Kuya Sam, masarap siguro 'yon kapag naluto niya. Mas lalo lang tuloy akong nagutom ngayon.

Nabukas ko 'yong palad ko—nayupi nang maigi ang bubblegum ni Kuya Sam at nadikit na sa balat ng palad ko. Pumasok sa isipan ko kung paano 'to kanina nguya-nguyain ni Kuya Sam—at, at... mamasa-masa pa talaga 'to talaga dahil nga sa laway niya.

Napatingin muna ako sa paligid ko—sumilip ako sa sala baka nandiyan lang si tatay. Wala naman—sinarado ko na muna ang bintana. Hindi ko alam kung anong natakbo talaga sa isipan ko pero kapag pinipikit ko ang aking mga mata, nakikita ko si Kuya Sam at naakit ako sa kaniya habang ngumunguya siya. Marami-rami na akong laway na nalulunok talaga. dinilat ko ang aking mga mata't napatingin ako ulit sa bubblegum... dahan-dahan ko 'tong inilalapit sa bibig ko, inilabas ko dila ko't tinikman ko 'to. Tumingin ako ulit sa paligid—walang tao kaya naman kinain ko na lang ulit ang bubblegum na kanina lang nasa bibig ni Kuya Sam.

Tama nga siya, wala na 'tong lasa... pero parang nasasarapan ako. Sinisipsip ko pa rin 'to—hindi naman ata lasa 'yong sinisipsip ko kung 'di 'yong laway ni Kuya Sam. Napapawi ang gutom ko—nawawala ang uhaw ko. Kumalma ang kalam ng sikmura ko, para akong nabubusog sa hindi ko maintindihang dahilan.

NANLAKI ang mga mata ko nang bigla kong nilunok 'to!

Nataranta ako. Dinutdot ko kaagad talaga ang lalamunan ko ng maruming daliri ko para maisuka ko pero hindi ko na 'to masuka-suka. Pumasok na 'to sa loob ng katawan ko. Mabilis ang t***k ng puso ko. Kinakabahan ako sa kung anong pwedeng mangyari sa akin. Bawal daw lunukin ang bubblegum kasi didikit 'to sa puso at... at... mamamatay na ako.

Pinapalo-palo ko ang dibdib ko pero kahit anong gawin ko hindi ko na talaga mailabas-labas ang bubblegum sa lalamunan ko. Naiiyak na naman ako—paano na 'to ngayon? Baka nasa puso ko na ngayon ang bubblegum ni Kuya Sam.

Mamamatay na talaga ako. Nakaligtas ako sa kagat ni Brutos pero hindi na ako makakaligtas pa sa bubblegum ni Kuya Sam. Bakit kasi inilagay ko pa sa bibig ko? Lalo pa at mas madikit na 'yon kasi nga wala ng lasa. Dapat kasi hindi ko na lang hiningi kay Kuya Sam—o kaya sana dinikit ko kaagad sa butas.

Wala pa man din si ate. Wala akong mapagsasabihan na nakalunok ako ng bubblegum. Baka maabutan nila ako rito mamaya pagdating nila na nangingisay na kasi hindi na ako makahinga. Pakiramdam ko nga ngayon nahihirapan na ako huminga. Natatakot ako mamatay kasi alam ko masakit 'yon kapag mamamatay ka na.

Iniwan ko ang bag ko. Lumundag ako ulit sa bintana. Sumabit pa ang uniporme ko kaya napunit. Tumakbo na naman ako ng ubod ng bilis papunta sa bahay nila Kuya Sam.

TAWAG ako ng tawag kay Kuya Sam sa gate pero mukhang hindi niya ako naririnig talaga—kaya naman umakyat na lang ako't sinampahan naman ako ni Brutos, mabait na siya sa akin ngayon. Dinidilaan-dilaan na niya ako. Friends na kaming dalawa. Wala naman si mang Goryo, wala 'yong sasakyan niya at mula noong dumating dito si Kuya Sam, lagi nga umaalis na 'yon kapatid niyang 'yon.

"Kuya Sam? Kuya Sam! Kailangan ko tulong mo." Katok-katok ako sa pintuan pero walang nasagot. Napasilip ako sa bintana—nakita kong meron iniluluto sa kusina. Nakapatay naman 'yong TV, walang tao sa sala. Hindi ko naman makita 'yong hagdan dito, baka nasa taas si Kuya Sam.

Napahawak ako sa hawakan ng pintuan—at bukas pala 'to. Tinulak ko kaagad 'to at pumasok na ako sa loob. Sinarado ko ang pintuan bago pa makapasok sa loob si Brutos. Ngayon na lang ako ulit nakapasok talaga rito—noong gumaling na 'yong sugat sa puwit ko hindi naman na ako bumalik dito kahit na gusto ko pa talaga bumalik. Siya kasi nagsabi sa akin na magaling na raw sugat ko kaya nahiya na rin naman akong bumalik talaga.

Si ate 'yong nagbukas ng pintuan noong unang gabi na hinatid niya ako. Hindi naman siya pinansin ni ate noon, pinagalitan pa ako kasi kung saan-saan daw ako nagpupunta gabing-gabi na, hindi nga rin siya nagtanong pa kay Kuya Sam kung saan ako galing. Pagkakatanda ko, 'yon din 'yong gabing nagpalit kami ng higaan kasi nga may tulo sa pwesto niya na pwesto ko na ngayon. Sinumbong niya ako kinaumagahan noon, akala ko papaluin ako sa puwit—o baka papaluin talaga ako pero nakalabas din ako kaagad ng bahay. Hindi ko sinabi sa kanila na nakagat ako ng aso kagaya ng ipinangko ko kay Kuya Sam, nag-aantay lang ako na lumabas si Mang Goryo sa bahay nila dahil hindi ko alam kung anong oras na. Araw-araw tuwing umaga ganoon ginagawa ko at nakakalibre pa ako ng almusal. Nililinisan niya lang naman sugat ko sa puwit at noong hindi na nga ako napunta-punta, siya naman ang daan na ng daan sa bahay. Baka crush niya talaga si ate. Maganda kasi si ate hindi siya kamukha ni nanay pero mas hawig niya si tatay. Pati nga taas ni tatay nakuha niya rin. Pogi kasi si tatay kaso lansengero at walang trabaho. Hindi ko alam kung paano kami nabubuhay araw-araw o kung meron pa ba kaming buhay na sasalubungin kinabukasan.

"Bata, anong ginagawa mo rito?" Boses ni Kuya Sam at napalingon ako sa kaniya—galing siya sa likod bahay. Kapapasok niya lang sa pintuan ng nasa kusina. Napatingin ako kaagad sa katawan niya. Hinubad niya damit niya sa tuwing nandito siya sa loob ng bahay niya. May buhok siya sa dibdib niya at sa bandang tiyan niya papababa sa loob ng lagayan ng sinturon ng pantalon niya. Meron siyang nakasabit na bimpo sa kaliwang balikat niya at parang basa ang magkabilang palad niya, "...umiyak ka ba? Kinagat ka na naman ba ni Brutos?"

Pinunasan ko kaagad ang bakas ng luha sa mga mata ko. Pumasinghot-singhot pa ako't bigla kong naalala ang dahilan ng pagpunta ko rito.

"Tulungan mo po ako Kuya Sam. Mamamatay na po ako... ulit." Napahikbi ako.

"Ha? Ano na namang nagawa mong bata ka?"

"Nakalunok po ako ng bubblegum." Sabi ko't bigla siyang napailing-iling at parang alam na nga niyang mamamatay na ako.

"Patay tayo riyan bata. Didikit 'yon sa puso mo tapos hindi ka na makakahinga."

"Kaya nga tulungan mo ako!" Sabi ko't napaupo ako sa sofa. Napahawak ako sa dibdib ko, "...nararamdaman ko, nandito pa 'yon bubblegum oh? Baka nakadikit na sa puso ko. nahihirapan na akong makahinga. Natatakot akong mamamatay. Hindi ko alamkung anong gagawin ko. Kasalanan mo kasi 'to."

"At paano ko naman naging kasalanan ang pagkakalunok mo ng bubblegum?"

"Ikaw nagbigay sa akin noon!"

"Iyong bubblegum na hiningi mo sa akin?"

"Oo. Nalunok ko."

"Bakit mo nalunok? Kinain mo pa rin kahit na nalawayan ko na?"

"Ha? Ah—eh..."

"Hmm... bakit mo pa kinain? Marumi na 'yon, nalawayan ko na 'yon. Akala ko ba ididikit mo sa butas ng bubong niyo?"

"Oo—oo nga. Kaso, kaso... sinigurado ko muna kung wala na ba talagang lasa. Kaya—kaya.. sinipsip ko ulit. Madumi po ba laway mo?"

"Hindi ako nakapagsipilyo kaninang umaga." Sabi niya't nakalunok na nga ako ng bubblegum, napalunok pa ako ulit, "...sinabi ko naman sa'yo, wala ng lasa 'yon. Ngayon, nasa loob na ng katawan mo. Paano na ngayon 'yan? Kailangan mo maoperahan."

"Po? Pero—opera? Masakit 'yon 'di ba?"

"Oo, kasi bubuksan niya lang dibdib mo. Kailangan makuha ng doktor ang bubblegum sa puso mo." Seryosong pagkakasabi niya't napahawak ako sa dibdib ko, "...hindi lang 'yon, mahal ang magpaopera."

"Magkano?"

"One million one thousand one hundred ninety nine dollars ninety nine centavos." Sabi niya't nagbiglang talaga ako sa mga daliri ko. naiisip ko pa lang mukhang mahal na talaga, "...pero ang pagpapalibing kapag namatay ka mura lang. Sampong libo lang, siguro naman 'yon kayang-kaya na 'yon ng mga magulang mo."

Napa-iyak ako ng malakas talaga, "...ayaw ko pa mamamatay Kuya Sam. Tulungan mo po ako. pautangin mo po sila nanay at tatay ng one million pesos thousand thousand million million hundred pesos po."

"Dollars bata. Mas malaki 'yon kaysa sa piso. Wala akong ganoong kalaking halagang pera bata. Pasensya ka na. Masaya ako na nakilala kita huwag ka mag-alala, akong bahala sa kape at biskwit kapag inilalamay ka na."

"Ayaw ko Kuya Sam. Ayaw—ayaw ko."

"Hindi kasi nilulunok 'yon bubblegum. Meron akong kaklase noon, nakalunok ng bubblegum, isang araw lang namatay na siya. Isang araw na lang buhay mo."

"Ayaw ko pa po mamatay. Kuya Sam."

"O' sige ganito na lang. Tutulungan kita kung tutulungan mo ako."

"Kahit ano po Kuya Sam."

"Linisan mo 'tong buong bahay. Pati kwarto ko sa taas."

"Po?"

"Ayaw mo?"

"Gu-gusto. Papautangin mo na si nanay at tatay ng milyon-milyong pesos one hundred thousand-thousand dollars?"

"Hindi pero meron akong gamot. Makakatulong 'yon para matunaw 'yong bubblegum sa loob ng katawan mo. Kailangan mo lang inumin 'yon at—bukas, gigising ka na parang hindi ka nakalunok ng bubblegum."

"O-okay po Kuya Sam. Maglilinis na po ako."

"Sige, unahin mo na sa taas. Nandoon 'yon walis tambo sa gilid ng pintuan ng kwarto ni Goryo. Iyong kwarto ko lang papasukin mo—huwag na 'yon iba. Pagkatapos mo roon, bumaba ka rito, walisan mo 'tong sala. Magluluto lang ako mukhang hindi ka pa rin kumakain, dito ka na rin kumain. Sige na, umakyat ka na sa taas."

"Si-sige po. Salamat po Kuya Sam."

"Dalian mo na bago pa magbago ang isip ko."

UMAKYAT ako sa taas. Nakita ko kaagad ang nakasandal na walis tambo. Pinunas-punasan ko ang mukha ko. Pagkakuha ko ng walis. Pumasok na ako kaagad sa pintuan ng isang kwarto na tinuro ni Kuya Sam.

Magulo ang loob ng kwarto. Pero meron siyang kama. Ngayon lang ako nakakita ng kama na nasa papag. Magulo ang kumot at unan. Meron mga nagkalat na damit sa baba ng kama—mukhang tamad nga maglinis si Kuya Sam nitong kwarto niya. Sinandal ko lang muna sa gilid ang tambo. Pinagdadampot ko ang mga damit niya—hanggang sa makadampot ako ng puting brief.

Bumilis ang t***k ng puso ko. Napahawak ako sa dibdib ko. hawak ko ngayon ang brief ni Kuya Sam—napatingin ako kaagad sa pintuan at sinarado ko kaagad 'to. Napasandal ako't hindi ko napigilan ang sarili ko na amuyin ang brief na 'to. Lumaluwang ang masikip na paghinga ko. mabaho ang brief pero gusto ko ang amoy—para kasing... naamoy ko na rin talaga 'yong alaga ni Kuya Sam... at dahil sa brief na 'to, parang gusto ko nang makita 'yong alaga ni Kuya Sam.

Napailing-iling ako. Tinupi ko lang ang brief at nagsimula na akong maglinis-linis dito. May mga tissues sa ilalim ng kama. Siguro sinisipon si Kuya Sam nitong mga nakaraang araw. Inayos ko ang higaan niya't humiga rin ako. Niyakap ko ang unan niya. Pakiramdam ko'y yakap-yakap ko si Kuya Sam. Yakap-yakap ko ang mamasel niyang katawan.

Nag-iisip ako ng paraan kung paano ko maiuuwi ang brief ni Kuya Sam. Hindi ko dala ang bag ko—kaya naman, naghubad ako ng shorts ko't sinuot ko ang brief niya muna bago ang brief ko pa. Marami naman siguro brief si Kuya Sam hindi niya malalaman na kinuha ko ang isa.

Bumaba ako at nagwalis-walis ako sa sala habang nagluluto siya sa kusina. Patingin-tingin ako sa kaniya—sa katawan niya at kapag napapatingin siya sa akin, umiiwas ako ng tingin. Huling tingin ko sa kaniya—nakatingin na pala siya sa akin. Ngumiti na lang ako at tinalikuran ko siya. Pagkatapos kong magwalis, sinandal ko sa likod ng pintuan ang tambo. Eksaktong pagkatapos kong maglinis ay natapos na rin siyang magluto.

Sabay kaming kumain na dalawa kagaya noong ginagawa namin noong nagpupunta ako rito tuwing umaga. Pinanunuod niya akong kumain para masiguro niyang inuubos ko ang lahat ng binigay niya sa akin.

Oo, kanina pa ako gutom pero hindi niya lang alam na mas ginaganahan akong kumain dahil nasa harapan ko siya ngayon at wala pa siyang suot na damit. Hanggang sa matapos kaming kumain na dalawa.

"Kuya Sam, saan na po 'yong gamot na sinasabi mo?"

"Uh—oo nga pala. Buti pinaalala mo. Teka lang kukunin ko lang." Sabi niya't tumayo siya—sinundan ko siya ng tingin at pumasok siya sa loob ng banyo. Hindi naman ako nalito kasi sa bahay ng tita-tita ni Horsy, sa CR nun, maraming kung ano-anong mga bote tapos meron box pa na meron mga gamot. Isang beses pa lang ako nakakapasok doon. Habang nasa loob ng banyo si Kuya Sam, inilagay ko naman sa lababo ang mga platong pinagkainan namin. Busog na busog naman ako—kahit hindi na ako kumain nito mamayang gabi.

Napatingin ako sa banyo dahil parang ang tagal ni Kuya Sam sa loob. Lalapit na sana ako nang biglang bumukas 'to't napansin kong nakabukas ang butones ng pantalon niya at parang mas malaki na ata 'yon pagkakabakat ng alaga niya sa loob nito. Meron siyang hawak-hawak na botelya, kulay brown. Meron ganiyan si nanay sa bahay na botelya, nasa altar, laman noon oil pinapahid niya sa binti niya sa tuwing sumasakit.

"O' ito bata. Ubusin mo ang laman nito." Sabi niya't binigay niya sa akin. Sinilip ko pa—parang malapot na gamot. Hindi pa ako talaga nakakainom ng gamot pero noong may TV kami napapanuod ko sa mga palatastas 'yong ganitong gamot.

"Matutunaw po bubblegum Kuya Sam?"

"Oo bata. Inumin mo na ngayon."

"Ah—kukuha lang po ako ng kutsara."

"Hindi na, tunggain mo na 'yan. Ubusin mo na. Wala naman ng iinom niyan."

"Baka po expired na 'to."

"Bagong-bago 'yan bata. Inumin mo na—gusto kong makita na iniinom mo para makasiguro ako na nilunok mo talaga." Sabi niya't binuksan ko 'yong maliit na takip. Inilapit ko sa ilong ko't napatapangan ako sa amoy na lumabas. Amoy gamot talaga, "...masarap naman 'yan bata. Sabi nila, masarap daw 'yan."

"Okay po—" Inipit ko ang ilong ko't tinungga ko talaga lahat 'to. Malapot na kakaiba ang lasa—parang honey pero hindi matamis, hindi rin maasim, hindi ko alam kung anong lasa, basta alam ko gamot 'to, kaya iisipin ko na lang na lasang gamot. Naubos kong lahat—at wala akong itinira talaga, "...ubos na po, Kuya Sam."

"Masarap ba?"

"Opo."

"Sa susunod na makalunok ka ulit ng bubblegum. Punta ka lang dito para mapainom kita ulit ng gamot."

"Eh, akala ko po huli na 'tong gamot na 'to?" Sabi ko't ginulo-gulo niya ang buhok ko.

"Sige na, umuwi ka na at baka hinahanap ka na sa inyo. Ikamusta mo na lang ako sa ate mo."

"Okay."

[[ PRESENT DAY ]]

"ROSARIO, nandito na kapatid mo." Pakuha ni Kuya Sam sa atensyon ni ate na kaupo sa mesa ng mga nagsusugal. Napatingin siya sa akin—at ganoon din ako sa kaniya. Losyang na losyang na si ate. Magulo ang buhok,may sigarilyo pa sa bibig at halos nakaluwa ang s**o niya sa suot niyang maluwang na itim na daster. Meron siyang tattoo sa braso niya. Naging tipikal na babaeng taga Dulong Bato na 'to si ate talaga—noong iwanan ko sila, hindi naman siya ganiyan at noong natawag-tawag pa ako sa kanila o kapag ka-chat ko sila, hindi pa siya ganiyan.

"A-anong nangyari sa'yo ate?"

"Anong anong nangyari sa akin? ikaw—anong nangyari sa'yo, kung hindi pa namatay si nanay, hindi ka pa babalik dito."

"Rosario," Pamimigil ni Kuya Sam.

"At ikaw lalaki ka, saan ka galing? Ang daming tao rito oh—kung saan-saan ka nagpupunta." Sabi niya't tumayo siya, "...mamaya na ako maglalaro, aasikasuhin ko lang muna 'tong kapatid kong stateside."

"Tang'na mare, bayad ka muna."

"Tang'na—magbabayad ako mamaya. Tang'na kayo—mabuti nga't hindi ko kinuhaan ng tong 'tong mesa natin."

"Tsk, tsk... sabihin mo lang na wala ka ng pangbayad. Hindi porket lamay niyo 'to, ganiyan ka na. Baka nakakalimutan mong marami ka pang utang sa mga nagdaang sugalan na dinadayuhan mo."

"Eh tarantado ka pala eh!"

"Ate! Ano ba?!" Pinigil ko talaga siya—napatingin 'yon ibang mga nagsusugal dito, "...magkano ba kulang mo? Ako na magbabayad." Sabi ko't kinuha ko ang wallet ko sa bulsa ko.

"Limang daan."

"Gago ka Monika, 480 lang 'yon. Tarantado 'tong babaeng pokpok na 'to."

"Hoy, kahit pokpok ako marunong akong magbayad ng utang no. Kapag wala na kasing pera, tayo-tayo rin pag may time."

"Fine—" Paninikit ko't inilapag ko ang limang daan sa mesa nila.

"Oh 'di ba? Galante 'tong kapatid ko. Balik ako riyan mamaya. Bawiin ko 'yan pera ng utol ko." sabi niyang may pagmamayabang. Humarap siya sa akin at basta bigla na lang niya akong niyakap, "...bango mo 'tol, hindi ka na amoy araw kagaya noong bata ka pa ah. Tara sa loob ng bahay." Dagdag niya't hinalik-halikan niya pa ang mukha ko. Kumalas siya sa akin at tumingin sa mga nagsusugal, "...'yong mga tong niyo sa patay ha? Baka nagkakalimutan. Umayos kayong lahat, nanay ko ang nasa kabaong."

Napayuko na lang ako talaga't napailing-iling. Inakbayan naman ako ni Kuya Sam at sumunod kami kay ate papasok sa loob ng lumangbahay namin.