STAND BY YOUR MAN: Tayong Dalawa, Magpakailanman-SPG

Chapter 1 Alena Nag-aabang ako sa bintana sa bahay namin ni Rico. Kaninang umaga pa siya umalis, pero hindi pa rin aiya dumating. Mag-isa lang ako rito sa bahay namin dito sa bukid kung saan niya ako dinala. Malapit lang din ang dagat dito sa amin. Dalawang taon na kami nagsasama dito sa bahay na ito. Simula ng umalis ako kina Misis Domingo, binahay na ako ni Rico. Labing-apat na taon pa lang ako ng sumama sa kanya dahil wala naman akong mapupuntahan. Ulilang lubos na kasi ako. Okay, naman sana ang trabaho ko kina Misis Domingo, bilang isang kasambahay. Subalit hindi ko alam kung bakit galit na galit sa akin ang kanilang anak na si Rochelle, kung ano-ano ang pinagbibintang nito sa akin at pati ang flower vase na iniingatan ng kanyang ina binasag niya ito at sa akin ipinaako, kaya pinalayas ako ng mag-asawang Domingo. Halos ma kasing edad lang kami ni Rochelle. Dahil wala naman akong mapupuntahan dinala ako rito ni Rico at binahay niya ako. Nagsama kami, dalawang taon na. Marami siyang pangako sa akin. Dito sa aming maliit na bahay wala kaming maayos na kagamitan. Nakangiti pa ako nang maalala ko noong una na paglipat namin dito. Ang sabi niya sa akin bibili siya ng malambot na sofa para kapag umupo ako hindi masasaktan ang pwet ko. Bibili pa siya ng magandang lamesa para hindi kami sa lapag kumakain. Ang sabi niya sa akin gagawin niya akong Prinsesa. Hindi ko makakalimutan ang mga pangako niyang iyon sa akin. Nagbalik tanaw ako sa nakaraan namin. Nakayakap siya sa likuran ko habang nakatanaw kaming pareho sa may bintana. "Kapag yumaman ako bibili ako ng malaking bahay para sa ating dalawa. Tapos magha-hire ako ng tatlong kasambahay. 'Yong isa tagaluto, ang isa naman tagalaba, at ang isa tagalinis ng bahay natin. Nang sa ganoon hindi ka mahihirapan. Ang gusto ko ako lang ang asikasuhin mo. Bibili ako ng malambot ng sofa, malambot na kama, para hindi sumakit ang puwit mo. Para kapag gumagawa tayo ng baby natin tumatalbog na lang ang katawan mo sa kama," sabi ni Rico sa akin. Nakayakap ako sa kanyiang mga bisig. At ngumiti ng matamis dahil sa mga magagandang pangako niya sa akin. Kahit mahirap ang buhay namin subalit masaya kaming dalawa. "Basta pangako mo 'yan, ha? Pangako ko rin sa'yo na kahit anong mangyari hindi kita iiwan. Kapag may lamesa na tayo pupunuin natin iyon ng masasarap na pagkain tapos sabay tayong kakain. 'Yong hindi tayo mag-aagawan sa iisang pirasong isda. Tapos hindi tayo kakapusin ng kanin. Tapos ang gusto ko ang lamesa natin may flower vase sa gitna. Katulad sa lamesa nila, Mrs. Domingo. Tapos bibili tayo ng malaking tv, sabay tayong manood ng mga pilikula," nakangiti ko naman na sabi sa kaniya. Pareho kaming nangangarap na dalawa. Kahit suntok man iyon sa buwan at least, may mga pangarap kami para sa aming dalawa. "Pangako tutuparin ko ang mga pangarap ko para sa ating dalawa. Mag-aaral ako kapag nakaluwag-luwag tayo. Kahit mekaniko lang ang pag-aralan ko para hindi lang ako car wash boy. Pagkatapos ipagpatuloy mo na rin ang pag-aaral mo sa susunod na pasukan sa high school," sabi pa ni Rico sa akin. Huminto ako sa pag-aaral simula ng magsama kami ni Rico. Hindi ko natapos ang first year high school ko dahil pinalayas ako nila, Mrs Domingo. Sila ang nagpapaaral sa akin. Isang labandera ang ina ko sa kanila at nang namatay si inay, nangako sila na papaaralin nila ako. Kung hindi lang talaga ako sinisiraan ni Rochelle, sa mga magulang niya siguro nag-aaral pa rin ako. Kinamisis domingo rin nagtatrabaho si Rico. Minsan nagkakarwa siya ng mga sasakyan nila, Misis Domingo. Minsan naman hardinero siya. Bumalik ako sa aking huwisyo ng matanaw ko si Rico, na paparating sa bahay namin. Subalit katulad noong mga nakaraang araw lasing ito. Paikis-ikis ang kaniyang lakad. Wala rin siyang dala na kahit ano. Nagsisimula na siyang magbago. 'Yong dating Rico, na hindi umiinom, ngayon lasinggero na. Agad ko naman siyang sinalubong sa pintuan ng dumating siya sa bahay. Magtatakip silim na. Kung dati noong una naming pagsasama sa tuwing dumarating siya may mga dala siyang pagkain sa akin, subalit ngayon kahit isang pirasong tinapay wala man lang siyang naiabot sa akin. Sakto lang ang pera na kinikita niya para sa aming dalawa. "Rico, bakit ngayon ka lang? Ang sabi mo didiskarte ka lang pambili ng bigas?" tanong ko sa kaniya nang makapasok siya sa loob ng bahay. "Tumahimik ka nga ang ingay mo! Pahingi ako ng kanin nagugutom ako!" pasinghal niya pang utos sa akin. Dati hindi naman siya ganito, subalit hindi ko alam kung bakit bigla siyang nagbago? Pumasok siya sa loob ng bahay at naupo sa sahig. Nakasandal siya sa dingding. Lumapit na lang ako sa maliit naming kusina at binuksan ang kaldero. May kakarampot pang kanin na natira mula kaninang umaga. Last na itong kanin namin na kakainin dahil naubusan kami ng bigas. Nilagay ko sa plato ang kakarampot na kanin at binudburan ko iyon ng kaunting asin. Pagkatapos ay dinala ko iyon kay Rico. "Ito 'yong kanin. Iyan lang ang natira sa kaldero," sabay abot ko ng plato na may lamang kanin. Nakaupo siya sa sahig habang nakayuko ang ulo. "Nasaan ang ulam?" lasing niya pang tanong sa akin. "Wala tayong ulam at bigas. Wala ka namang binili. Ang sabi mo kanina magka-carwash ka lang para may pambili tayo ng bigas at ulam?" paalala ko sa kaniya. Dinampot niya ang kanin at kinain. Subalit ibinuga niya naman iyon at masakit akong tinitigan. Nagtalsikan ang mga kanin na ibinuga niya sa harap ko. "Wala ka bang isip, Lena? Ano ang akala mo sa akin baboy na papakainin mo ako ng panis na kanin?" galit niyang tanong sa akin. "Eh, wala nga tayong bigas Rico, kaya hindi ako nakapagsaing. Kaninang umaga pa iyan, siguro napanis dahil sa init ng panahon," sabi ko pa sa kaniya. Kinuha niya ang plato at ibinato niya ito sa dingding kaya nagulat na lang ako sa ginawa niyang iyon. "Ang sabihin mo ang tamad mo! Bakit hindi ka nagbungkal ng kamote at ilaga iyon para may makain tayo? Hindi ako nakapag-carwash dahil umalis sina Misis Domingo. Hindi ko sila naabutan. Dapat kahit kamote man lang naglaga ka!" galit niya pang sabi sa akin. "Dahil akala ko naman kasi may dala ka. Alam mo naman wala tayong pagkain pero naglasing ka pa?" panunumbat ko pa sa kaniya. "Sampalin ko iyang bunganga mo, ang ingay mo! Umalis ka nga rito sa harap ko! Nakakabuwisit ka! Manghiram ka roon kay Mama ng bigas!" utos pa nito sa akin. Tahimik na lang akong umalis sa bahay at tahimik na kinikimkim ang sama ng loob na nararamdaman ko. Kailangan ko na naman kapalan ang mukha ko sa harap ng ina ni Rico. Kapag walang-wala kami ni Rico, sa kaniya ako tumatakbo. Kahit masasakit ang mga sinasabi nito sa akin hindi ko na lang ito pinapansin. Malayo ang bahay namin ni Rico, sa bahay ng Mama niya. Pagdating ko sa bahay ng Mama ni Rico, agad akong sinalubong nito ng mapanghusgang tingin. "Oh, bakit ka na naman nandito? Madilim na, ah? May kailangan ka na naman?" masungit nitong tanong sa akin. "Ma, hihiram sana ako sa'yo ng bigas. Wala po kasi kaming kakainin ni Rico dahil hindi niya naabutan sina Mrs. Dominggo." Kinakapalan ko na lang talaga ang mukha ko sa ina ni Rico. "Iyan na nga ang sinasabi ko! Naglandi ka ng maaga sa anak ko, kaya ayan ang napapala mo. Kung hindi mo sana nilandi si Rico, eh 'di sana hindi mo naranasan ang ganiyan. Pinapaaral ka ni Mrs. Domingo, pero ano ang ginawa mo? Ang mga kabataan nga naman ngayon, akala ninyo ganoon kadali ang buhay. Mag-aaral iyan si Rico, sa susunod na pasukan. Kung wala kang pangarap sa buhay mo huwag mong idamay ang anak ko. Aba'y maawa ka naman sa sarili mo, Alena. Maganda ka pero lalaspagin ka lang ng anak ko. Tingnan mo nga ang sarili mo daig mo pa ang may sampung anak," masakit na sabi sa akin ni Mama. Tinatanggap ko na lang ang mga masasakit na salita niya dahil totoo naman na ang bata ko pa upang magbahay-bahayan sa anak niya. Subalit wala naman akong napupuntahan. Wala akong alam na kamag-anak ng mga magulang ko, maliban na lang sa pinsan ni Mama. Subalit nasa Manila naman ang mga ito, samantalang ako nandito sa probinsya. Mahirap talaga kapag malayo sa mga kamag-anak. Si Rico, na lang ang kinakapitan ko para mabuhay. Gusto ko man magtrabaho subalit ayaw naman ni Rico. Ang sabi niya sa akin gusto niya maabutan niya ako sa bahay kapag galing siya sa trabaho. Padabog na kumuha si Mama ng bigas. Inilagay niya iyon sa supot. "Oh, ayan! Hanggang bukas niyo na iyan. Aba'y, naman Alena kumilos-kilos ka rin. Hindi 'yong nakatihaya ka lang maghapon sa inyo. Marami namang gulay sa paligid ninyo, ibinta mo o ilako. Pinasok mo ang buhay may asawa, kaya matuto ka rin dumiskarte para makakain kayo mag-asawa Hindi 'yong iasa mo na lang lahat kay Rico. Alam mo sa totoo lang ayaw ko sa'yo para sa anak ko dahil mataas ang pangarap ko para sa kanya, pero mukhang hinihila mo siya pababa. Palibhasa kasi wala kang pangarap sa buhay mo hindi katulad ni Rochelle. Umuwi ka na dahil naaalibadbaran ako sa pagmumukha mo," masungit pang pagtataboy sa akin ni Mama. "Salamat po sa bigas, Ma." Pasalamat ko pa rin sa kaniya, at least kahit paano maitawid ko ang kumakalam naming sikmura ni Rico. Lumabas na ako ng bahay ni Mama at nang makalabas ako ay pabagsak niyang isinara ang pintuan. Dali-dali na akong umuwi sa bahay dahil gabi na. Pagdating ko naman sa bahay galit naman akong sinalubong ni Rico. "Bakit ang tagal mo? Siguro lumandi ka pa, ano?" agad naman na salubong sa akin ni Rico. Hinablot niya ang aking braso. "Aray, Rico nasasaktan ako!" nakangiwi kong protesta sa kaniya. "Masasaktan ka talaga sa akin kapag nalaman kong lumalandi ka sa iba!" pagbabanta niya pa sa akin. Binawi ko sa kaniya ang braso ko. "Paano ko gagawin iyon? Kulang pa nga ako rito sa gawain sa bahay. Isang tambak ang labahan ko kanina. Umaasa ako na darating ka ng maaga at may dalang pagkain, pero uuwi ka lasing na naman. Palagi ka na lang ganiyan. Alam mo naman na maraming sermon pa ang Mama mo bago ako bigyan ng bigas. Tapos kung ano-ano pa ang iniisip mo sa akin?" Hindi ko na napigilan ang sarili ko nasumbatan ko na si Rico. Malakas naman na sampal ang ipinadapo niya sa pisngi ko. Nagulat ako sa ginawa niyang iyon sa akin. Sa mahigit dalawang taon naming pagsasama ngayon lang ako nakatikim sa kaniya ng malutong na sampal. Nabitawan ko ang supot na hawak ko na may lamang bigas, kaya natapon iyon sa sahig. "Sumasagot-sagot ka pa sa akin? Sino ang inaasahan mo si Greg, na galing sa Manila? Akala mo hindi ko napapansin na malapit siya sa'yo? Kung wala siguro ako rito sa bahay pinapapasok mo siya rito ng sikreto ano?" Napaawang na lang talaga ang labi ko sa pagbibintang niyang iyon sa akin. Si Greg, ang anak ni Manang Susan. Ilang kilometro pa ang layo nito sa bahay namin. Isang beses ko lang naman nakita si Greg, noong bumili ito ng sitaw dito sa bahay. Marami naman akong mga pananim na gulay. Natuto ako magtamim dahil tinuruan ako ni Mama. Subalit ngayon kasi ay wala pang mga bunga ang mga sitaw na tanim ko. May mga okra din ako at talong, subalit wala pa itong mga bunga. "Paano mo ito nagagawa sa akin, Rico? Kahit ano na lang ang ibibintang mo sa akin. Tinitiis ko ang hirap para lang makasama ka, pero hindi ko inaasahan na sasaktan mo ako ng ganito? Isang beses ko lang nakita si Greg!" Kinabig niya pa ako kaya napadikit ako sa kanyang katawan. "Ito ang tatandaan mo, Alena. Ako lang ang pwedeng umangkin sa'yo. Sa akin ka lang! Ako lang ang pwedeng lumaspag sa'yo. Sa oras na malaman ko na may nilalandi kang iba, pareho ko kayong papatayin! Naiintindihan mo? Sagot!" Nagulat pa ako sa biglang pagtaas ng boses niya. Tumango-tango ako sa kanya habang umaagos ang aking mga luha sa aking pisngi. "Now prove it to me that you are only mine!" mariin niya pang sabi sa akin. "Luhod!" maawturidad niyang utos sa akin. Dahil sa mura kong edad at sa takot na rin agad naman akong lumuhod sa harap niya. Kapag lasing siya ito ang ipinapagawa niya sa akin, subalit ngayon lang talaga niya ako nasaktan. Nakaluhod na ako sa harapan niya. Ibinaba niya ang kanyang short at inilabas ang nagagalit niyang sandata. Sanay na rin naman ako na isubo iyon. Pagdating kasi sa bagay na iyon simula noong nagsama kami ni Rico, walang gabi na hindi niya ako inaangkinin. Minsan sa araw pa nga kapag wala siyang trabaho. Nakakailang beses pa kami sa loob ng isang araw. Para hindi na siya magalit isinubo ko na lang ang kaniyang sandata. Ayaw ko talaga 'yong nag-aaway kami sa mga walang kwentang bagay. Subalit siya itong nagsisimula. Bumigat ang kanyang paghinga at tumingala siya sa bubong ng bahay. Batid kong nasasarapan na siya sa ginagawa ko. Ilang minuto pa ako nanatili sa pagsubo at labas masok ng kaniya sa bunganga ko. Ilang sandali pa ay hinatak niya na ako patayo. Hiniga niya ako sa sahig at inangkin ng paulit-ulit. Hindi ako nagreklamo dahil sanay na ako. Pagkatapos niya akong angkinin ng ilang beses saka pa lang ako nagsaing. Inulot ko pa ang natapang bigas sa sahig. Mahimbing na ang tulog ni Rico, subalit mamaya alam kong gigising siya upang kumain. Hindi ko na rin alam kung kailan kami nagkasabay kumain. Hindi katulad noon palagi kaming magkasabay sa pagkain. Nitong taon bihira na lang. Unti-unti na rin ako nasasanay sa pagbabago niya. Pagkatapos kong kumain naligo na lang muna ako. Asin lang ang ulam ko dahil wala na kami kahit tuyo. Dati masaya pa namin pinagsasaluhan ang isang pirasong tuyo, pero ngayon kahit tuyo wala na kaming pinagsasaluhan. Pagkatapos kong maligo pinatuyo ko muna ang aking buhok, saka ako tumabi sa tabi ni Rico. Habang humihilik siya pinagmasdan ko siya ng mabuti. Hindi ako nagsasawa na titigan ang kanyang gwapong mukha. Ang matangos niyang ilong at maninipis niyang labi, pati na rin ang makakapal niyang kilay at mahaba niyang pilik mata. Kung titigan ko siya, siya pa rin si Rico na una ko minahal. Subalit hindi ko alam kung saan nagsimulang magbago ang lahat. Kung saan nagsimula na nagbago ang pakikitungo niya sa akin? Hinaplos ko ang kaniyang mukha. Umaasa pa rin ako na tuparin niya ang mga pangako niya sa akin. Umunan ako sa kanyang dibdib at niyakap siya. Ipinikit ko ang aking mga mata. Naririnig ko ang pintig ng kaniyang puso. Kinabukasan maaga akong nagising upang pagsilbihan siya. Isinangag ko ang kanin na natira kagabi dahil hindi naman pala siya kumain. Ilang sandali pa nagising na siya. Wala siyang imik na nagtungo sa banyo. Pagkatapos ko naman isangag ang kanin isinalin ko na iyon sa platera at tinakpan ng plato. Inilapag ko ito sa sahig dahil wala naman kaming lamesa. Sa lapag lang kami kumakain. Inihanda ko na rin ang damit na susuotin ni Rico. Nalungkot na lang ako ng makita ko na butas-butas na ang kaniyang brief at lumuluwag na ang garter nito. Ang kita niya kasi sakto lang sa pagkain naming dalawa at sa pang-araw-araw namin. Ilang sandali pa lumabas na siya sa banyo. Nakatapis siya ng tuwalya sa ibabang bahagi ng kaniyang katawan. "Itimpla mo nga ako ng kape," utos niya sa akin habang pinupunasan niya ng isang towel ang kaniyang basang buhok. "Wala na tayong kape at wala na rin asukal. Last na 'yong kape na ininom mo kahapon ng umaga," sagot ko sa kaniya. "Bullshit na buhay 'to!" maktol niya at pahagis niyang itinapon ang towel sa isang sulok ng bahay. "Sinangag ko 'yong kanin pero walang ulam," sabi ko pa sa kaniya. "Hindi na ako kakain doon na lang ako magkakape kina Misis Domingo," masungit niyang sabi sa akin. "Baka naman pwede ka makahiram mamaya ng pera kay Mrs. Domingo. Wala na kasi tayong bigas. Nahihiya na ako humingi sa Mama mo," sabi ko sa kaniya. "Susubukan ko mamaya kung makakahiram ako. Agahan ko pupunta roon para maabutan ko sina Misis Domingo. Kapag nakahiram ako uuwi kaagad ako mamayang tanghali," sabi niya pa sa akin. Nagbibihis na siya ng kaniyang mga damit. "Mahal, ano kaya kung mag-apply na lang ako ng trabaho? Para hindi na tayo mahihirapan at dalawa na tayong kumakayod?" sabi ko sa kaniya. Pinukulan na naman niya ako ng masakit na tingin. "Ang sabihin mo gusto mo lang lumandi! Subukan mo lang talaga mag-apply ng trabaho at hindi ka na makakaakyat dito sa bahay!" mariin niyang bilin sa akin. "Pero-" hindi ko natapos ang sasabihin ko ng batunin niya ako ng tuwalya. "Tumigil ka! At ano ang gusto mong palabasin na hindi kita kayang buhayin? Ano ang gusto mong palabasin na inutil ako? Magta-trabaho ka para alin? Para abangan ka ng mga tambay sa kanto? Baka nakalimutan mo na muntik ka ng magahasa, kung hindi ako dumaan sa lugar na iyon? O baka naman gusto mo magpahalik sa ibang lalaki?" Natigil na lang ako dahil sa sinabi niyang iyon. Ipinaalala niya pa talaga sa akin ang nangyaring iyon anim na buwan na ang nakalipas. Naglalakad ako noon sa kalsada ng takip silim, nang may sumunod noon sa akin na dalawang lalaki. Hinahatid ko lang noon ang order ng teacher ko sa elementary ng gulay. Subalit bigla na lang ako hinarangan ng dalawang lalaki at dinala sa masukal na daan. Mabuti na lang natanaw ako ni Rico, sa malayo kaya nang abutan niya ang dalawang lalaki na pilit akong hinuhubaran at hinahalikan sa leeg agad niyang pinagsusuntok ang mga iyon. Hindi ako nagsampa ng kaso dahil natatakot din ako na madamay si Rico dahil menor de edad pa lang ako. Simula ng mangyari iyon, natuto na uminom si Rico at halos isang linggo na hindi niya ako pinansin. Umalis na lang sa brgy. namin ang dalawang lalaki na iyon na nagtangka sa akin. Kaya simula noon ayaw na ni Rico, na lumalabas ako sa bahay at pumupunta sa kalsada na hindi siya kasama. "Hindi ko naman sinasadya ang nangyaring iyon, Rico. Gusto ko lang talaga tumulong sa'yo para hindi na tayo kapusin ng pangangailangan natin dito sa bahay. Alam mo naman na kulang ang kinikita mo para sa ating dalawa. Kaysa naman tumambay lang ako rito sa bahay at maghintay sa'yo? Hindi ba sabi mo sa susunod na pasukan mag-aaral tayo? Paano tayo makakaipon lalo na at college ka na?" sabi ko pa sa kaniya. Gusto kong ipaintindi sa kaniya na kailangan kong magtrabaho para rin sa kinabukasan namin. Bilang ka katuwang niya kailangan ko rin kumita ng pera. Bumuntong hininga siya ng malalim. "Bahala ka sa buhay mo kung iyon ang gusto mo. Pero oras na may mangyaring masama sa'yo sa daan huwag mo akong sisisihin. Sige na, aalis na ako. Naka hindi ko na naman maabutan si Mr. Domingo at Mrs. Domingo." Humalik lang siya sa aking labi at lumabas na ng bahay. Hindi niya man lang kinain ang inihanda kong sinangag para sa kaniya. Ako na lang ang kumain noon. Pagkatapos ay nagtungo ako sa taniman ko ng kamote. Tiningnan ko kung may laman na ito. Tuwang-tuwa naman ako nang makita ko na pwede ng i-harvest ang kamote.