perdenin arkasında

GERÇEK

süre sonra işin içyüzü anlaşıldı. Prens, Vasilyevskoye'ye çift liğine kahyayı kovmak için gelmişti. Kahya madrabaz, ken dini beğenmiş, haris bir tarım uzmanı Almandı. Sayg uyan dıran ak saçlarıyla gözlüklerine, kemerli burnuna rağmen hayasızca çalıyordu; üstelik birkaç köylüye işkence ederek ölümlerine sebep olmuştu. Sonunda suçüstü yakalanan Ivan Karlovic, pek gücenip uzun uzadıya Alman onurundan söz etti; buna rağmen işinden oldukça kepazece kovulmaktan kurtulamadı. Prens'in yeni bir idare müdürüne ihtiyacı vardı ve tercihi de örnek bir idareci, şüphesiz bir namus timsali olan Nikolay Sergeyiç'ti elbette, Galiba bu işi üzerine alması için Nikolay Sergeyiç'ten teklif bekliyordu; ama beklediği ol mayınca, günün birinde son derece saygılı ve dostça bir rica şeklinde teklifini yaptı. Ihmenev önce kabul etmedi, ama hayli yüklü olan aylik Anna Andreyevna'yı kandırmaya yet miş, ricacının iki kat artırdığı iltifatlarsa diğer tüm tereddüt leri ortadan kaldırmıştı. Prens amacına ulaşmıştı. Anlaşılan insan sarrafiydi. Ihmenev'le tanıştıktan az zaman sonra kar şısında nasıl bir adam olduğunu kavramış, Ihmenev'i ancak gönlünü kazanarak elde edebileceğini, bu olmadan paranın çok iş göremeyeceğini anlamıştı. Halbuki ona gözleri kapali güvenebileceği bir çiftlik kähyası gerekliydi, zira Vasilyevs koye'yi böyle bir adama teslim ederek bir daha oraya uğra mamayı tasarlıyordu. İhmenev'i adeta büyülemişti, adamca ğız Prens'in dostluğuna içten inanıyordu. Nikolay Sergeyic, haklarında kim ne derse desin, Rusya'nmn o has, candan, saf lik derecesinde romantik adamlarından biriydi. Bunlar (Tan ni bilir neden) bir kimseyi sevdiler mi gülünç derecede bir muhabbetle bağlanup canlarını vermeye hazırdırlar.Pek çok yıl geçti. Prens'in çiftligi bolluk içinde geliştikçe gelişiyordu. Vasilyevskoye'nin sahibiyle idare müdürü ara sindaki ilişkilerde en ufak bir tatsizlik yoktu, birbirleriyle res mi iş mektuplarıyla haberleşiyorlardı. Prens, idare şekline karışmamakla birlikte, bazen Nikolay Sergeyiç'i hayrete du şüren pratik, tam bir iş adamma uygun oğütler veriyordu. Har vurup harman savurmaktan hoşlanmadığı, hatta ka zanmasını bildiği belliydi. Vasilyevskoye'ye gelişinden aşağı yukarı beş yıl sonra Nikolay Sergeyiç'e, ayni vilayette, dört yüz canh, mükemmel bir malikâne satın alması için vekâlet name göndermişti. Nikolay Sergeyiç içten sevindi; zaten Prens'in başarılarıyla, ilerleme ve yükselmesiyle ilgili haber lerle öz kardeşiymiş gibi ilgileniyordu. Hele Prens bir mese lede ona aşın bir güven gösterince Nikolay Sergeyiç pek duy gulandı. Olay şöyleydi... Ama başlamadan önce hikâyemin önemli kişilerinden biri olan Prens Valkovski'nin hayatına dair bazı ayrıntıları anmayı gerekli sayıyorum.

IV

Önceden de söylediğim gibi, Prens duldu. Genç yaşında para için evlenmişti. Moskova'da, varını yoğunu kaybeden ailesinden ona hemen hemen hiçbir şey kalmamıştı. Vasil yevskoye birkaç kere ipotek edilmişti, borç içindeydi. Yirmi iki yaşında Moskova'da bir resmi dairede çalışmak zorunda kalan Prens'in elinde aldığı aylıktan tek bir kapik bile kalmı yordu; hayata "Eski bir soyun baldırı çıplak evladi" olarak adım atmişti. Bir tür tüccar-mültezimin tohuma kaçmış kı ziyla evlenmesi kurtardi onu. Tabii mültezim drahoma işin de Prens'e kazık atmiştı, yine de karısının parasıyla babadan yen, iki söri bir araya getiremeyen, çirkin yüzlü bir zavally di tek meziyeti iyi kalpli ve uysal olmauydi. Prens de bun dan alabildiğine faydalandı, evliliklerinin ilk yılında karısı bir oğlan doğurunca ikisini de Moskova'da kayınpederinin ya nima buraktı, kendisi asil, Petersburglu bir akrabasının aracı lipyla elde ettiği... vilayetinde oldukça yüksek bir memuri yete gitti. Içi yükselme, kariyer yapma hırsıyla yanıyordu ve karsıyla ne Petersburg'da ne de Moskova'da yaşayamayaca gim kestirince, talihini taşrada denemeye karar vermişti. An lamklarına göre, evlendikleri yıl karısını kabalığıyla az kalsın mezara gönderiyormuş. Nikolay Sergeyiç bu söylentilere fe na halde kızıyordu. Prens'i canla başla savunuyor, onun böyle aduce hareket edemeyeceğini ileri sürüyordu. Fakat Prenses yedi yıl sonra öldüğünde, dul kocasi derhal Peters burg'a dönüp oraya yerleşti. Petersburg'da biraz ilgi bile uyandırmıştı. Henüz genç ve yakışıklıydı; hali vakti yerinde, pek çok parlak özelliğinin yanı sıra nüktedan, zevk sahibi, neşeli bir adamdı ve tüm bu özellikleriyle istikbal ve himaye peşinde koşanlardan tamamen ayriliyordu, başı her zaman dikti. Garip bir çekiciliği, bir tür şeytan tüyü olduğundan söz edilirdi hep. Kadınlar onun için deli olurdu, sosyetenin sayı la dilberlerinden biriyle yaşadığı aşk serüveni epey gürültü koparmışti. Cimri denecek kadar hesabi olduğu halde, gere ken kimselere kumarda para kaybediyor, kayıpları ne olursa olsun aldırmaz görünüyordu. Ama Petersburg'a keyif için gelmemişti: Maksadı dilediği yere ulaşıp geleceğini sağlama almaktı. Bu maksadına da ulaştı sonunda. Hatırli bir akra bası olan Kont Nainski'ye iş isteyen herhangi bir ricacı ola rak başvursaydı adam yüzüne bile bakmazdı; oysa Prens'in sosyetedeki başarısti Nainski'nin dikkatini çekmiş, onunla il gilenmeyi mümkün, hatta yerinde bulmasını ve yedi yaşında ki oğlunu da bakmak için evine almasını sağlamıştı. Prens'in Vasilyevskoye'ye gelişi, Ihmenevlerle tanışması da o zamana rastlar. Sonunda Kont'un aracılığıyla saygın elçiliklerden bi

rinde önemli bir görev alarak yurtdhşina gitti, Daha sonra ge len haberler biraz karışıkti: Yurtdışında başından tatsız bir olay geçtiğinden söz ediliyor fakat kimse meselenin içyüzünü doğru dürüst bilmiyordu. Sadece, yukarıda da söylediğim gi bi, dört yüz canlık bir malikane aldığı öğrenilmişti. Uzun yıl lar sonra yurtdşından yüksek bir rütbeyle dönünce, Peters burg'da hemen önemli bir görev aldi. Prens'in ikinci kere ev lenmek istediği, asil, nüfuzlu ve zengin bir aileye gireceği söy lentileri Ihmenevka'ya dek ulaşmışti. Nikolay Sergeyiç keyif le ellerini ovuşturarak, "Artik kodamanlar sınıfının eşiğin de..." diyordu. O sıralar Petersburg'da, üniversitedeydim ve Ihmenev in bana gönderdiği bir mektupta, düğünle ilgili söy lentileri kontrol etmemi yazdığımı hatırlıyorum. Prens'e de, beni koruması için ayrı bir mektup yazmişti ama Prens, mek tubunu cevapsız birakmişti. Bense yalnızca Kont'un evinde büyüyen Prens'in oğlunun sonraları liseye gittiğini ve on do kız yaşında tahsilini tamamladığını öğrenebilmiştim. Bunla n ve Prens'in oğlunu çok sevip şımarttığını, şimdiden gelece gine ait planlar kurduğunu Ihmenevlere bildirdim. Bu bilgi leri de genç Prens'i tanıyan üniversite arkadaşlarımdan edin miştim. Tam o sırada bir gün Nikolay Sergeyiç, Prens'ten kendisini hayli şaşkınlığa düşüren bir mektup aldı...

Önceden de söylediğim gibi, o zamana kadar Nikolay Sergeyic'e sadece kısa iş mektupları gönderen Prens, bu defa aile hayatına ait uzun, samimi, ayrıntılı bir mektup gönder mişti: Oğlundan yakınıyor, delikanlının fena gidişinin kendi sini üzdüğünden söz ediyor ve böyle bir çocuğun yaramazlı gina (galiba suçunu hafifletmek için) önem vermemek gerek tiğini de ekliyordu; yine de oğlunu cezalandırmaya karar vermişti ve onu korkutmak amacıyla, Nikolay Sergeyiç'in nezaretinde olmak üzere bir süreliğine köye sürecekti. Mek tubunda, "Son derece asil ve iyi yürekli dostu Nikolay Ser geyiç'e ve bilhassa Anna Andreyevna'ya" tam anlamıyla gü vendiğini yazan Prens, her ikisinden de çapkın oğlunu ailele [21:38, 08.12.2021] Feyo: yen, iki söri bir araya getiremeyen, çirkin yüzlü bir zavally di tek meziyeti iyi kalpli ve uysal olmauydi. Prens de bun dan alabildiğine faydalandı, evliliklerinin ilk yılında karısı bir oğlan doğurunca ikisini de Moskova'da kayınpederinin ya nima buraktı, kendisi asil, Petersburglu bir akrabasının aracı lipyla elde ettiği... vilayetinde oldukça yüksek bir memuri yete gitti. Içi yükselme, kariyer yapma hırsıyla yanıyordu ve karsıyla ne Petersburg'da ne de Moskova'da yaşayamayaca gim kestirince, talihini taşrada denemeye karar vermişti. An lamklarına göre, evlendikleri yıl karısını kabalığıyla az kalsın mezara gönderiyormuş. Nikolay Sergeyiç bu söylentilere fe na halde kızıyordu. Prens'i canla başla savunuyor, onun böyle aduce hareket edemeyeceğini ileri sürüyordu. Fakat Prenses yedi yıl sonra öldüğünde, dul kocasi derhal Peters burg'a dönüp oraya yerleşti. Petersburg'da biraz ilgi bile uyandırmıştı. Henüz genç ve yakışıklıydı; hali vakti yerinde, pek çok parlak özelliğinin yanı sıra nüktedan, zevk sahibi, neşeli bir adamdı ve tüm bu özellikleriyle istikbal ve himaye peşinde koşanlardan tamamen ayriliyordu, başı her zaman dikti. Garip bir çekiciliği, bir tür şeytan tüyü olduğundan söz edilirdi hep. Kadınlar onun için deli olurdu, sosyetenin sayı la dilberlerinden biriyle yaşadığı aşk serüveni epey gürültü koparmışti. Cimri denecek kadar hesabi olduğu halde, gere ken kimselere kumarda para kaybediyor, kayıpları ne olursa olsun aldırmaz görünüyordu. Ama Petersburg'a keyif için gelmemişti: Maksadı dilediği yere ulaşıp geleceğini sağlama almaktı. Bu maksadına da ulaştı sonunda. Hatırli bir akra bası olan Kont Nainski'ye iş isteyen herhangi bir ricacı ola rak başvursaydı adam yüzüne bile bakmazdı; oysa Prens'in sosyetedeki başarısti Nainski'nin dikkatini çekmiş, onunla il gilenmeyi mümkün, hatta yerinde bulmasını ve yedi yaşında ki oğlunu da bakmak için evine almasını sağlamıştı. Prens'in Vasilyevskoye'ye gelişi, Ihmenevlerle tanışması da o zamana rastlar. Sonunda Kont'un aracılığıyla saygın elçiliklerden bi

19

[21:40, 08.12.2021] Feyo: rinde önemli bir görev alarak yurtdhşina gitti, Daha sonra ge len haberler biraz karışıkti: Yurtdışında başından tatsız bir olay geçtiğinden söz ediliyor fakat kimse meselenin içyüzünü doğru dürüst bilmiyordu. Sadece, yukarıda da söylediğim gi bi, dört yüz canlık bir malikane aldığı öğrenilmişti. Uzun yıl lar sonra yurtdşından yüksek bir rütbeyle dönünce, Peters burg'da hemen önemli bir görev aldi. Prens'in ikinci kere ev lenmek istediği, asil, nüfuzlu ve zengin bir aileye gireceği söy lentileri Ihmenevka'ya dek ulaşmışti. Nikolay Sergeyiç keyif le ellerini ovuşturarak, "Artik kodamanlar sınıfının eşiğin de..." diyordu. O sıralar Petersburg'da, üniversitedeydim ve Ihmenev in bana gönderdiği bir mektupta, düğünle ilgili söy lentileri kontrol etmemi yazdığımı hatırlıyorum. Prens'e de, beni koruması için ayrı bir mektup yazmişti ama Prens, mek tubunu cevapsız birakmişti. Bense yalnızca Kont'un evinde büyüyen Prens'in oğlunun sonraları liseye gittiğini ve on do kız yaşında tahsilini tamamladığını öğrenebilmiştim. Bunla n ve Prens'in oğlunu çok sevip şımarttığını, şimdiden gelece gine ait planlar kurduğunu Ihmenevlere bildirdim. Bu bilgi leri de genç Prens'i tanıyan üniversite arkadaşlarımdan edin miştim. Tam o sırada bir gün Nikolay Sergeyiç, Prens'ten kendisini hayli şaşkınlığa düşüren bir mektup aldı...

Önceden de söylediğim gibi, o zamana kadar Nikolay Sergeyic'e sadece kısa iş mektupları gönderen Prens, bu defa aile hayatına ait uzun, samimi, ayrıntılı bir mektup gönder mişti: Oğlundan yakınıyor, delikanlının fena gidişinin kendi sini üzdüğünden söz ediyor ve böyle bir çocuğun yaramazlı gina (galiba suçunu hafifletmek için) önem vermemek gerek tiğini de ekliyordu; yine de oğlunu cezalandırmaya karar vermişti ve onu korkutmak amacıyla, Nikolay Sergeyiç'in nezaretinde olmak üzere bir süreliğine köye sürecekti. Mek tubunda, "Son derece asil ve iyi yürekli dostu Nikolay Ser geyiç'e ve bilhassa Anna Andreyevna'ya" tam anlamıyla gü vendiğini yazan Prens, her ikisinden de çapkın oğlunu ailele

20

[21:42, 08.12.2021] Feyo: Endenter

rase kabul ederek akıl öğretmelerini, içlerinden gelirse onu sevmelerini ve en önemlisi de oglanin havai tabiatim duzel terek ona "Insan hayatında gerekli olan hayırlı, ciddi ilkele ri aşılamalarmı rica ediyordu. Elbette Ihtiyar thmehev bu görevi keyifle kabul etti. Genç Prens'i öz oğullarrymiş gibi karşıladılar. Çok geçmeden delikanliyi candan sevmeye baş layan Nikolay Sergeyiç, onu kızi Nataşa'dan ayırmaz oldu; hatta daha sonralari, Baba Prens'le aralarındaki ilgi tama men kesildiğinde bile genç Prens Aleksey Petrovic'i eski alış kanlığıyla "bizim Alyoşa" diye andığı olurdu. Genç Prens hakikaten de pek sevimli bir çocuktu: Son derece yakışıklı, kız gibi narin ve sinirliydi ama neşeli, saf, asil bir tabiati, sev gi dolu bir kalbi vardi ve dürüst, değerbilir bir gençti. Kisa sürede İhmenev ailesinin gözbebeği oldu. On dokuz yaşına rağmen pek çocuktu. Söylendiğine göre onu pek seven baba sının ne sebeple sürdüğünü anlamak güçtü doğrusu. Sözde çocuk Petersburg'da işi aylaklığa ve havailiğe vurmuş, tem bellik ederek babasımı üzmüştü. Pyotr Aleksandrovic'in mektubunda, oğlunun sürgün nedenini özellikle açıklamadı ğı anlaşıldığından, Nikolay Sergeyiç de Alyoşa'ya bu konu yu hiç açmıyordu. Ama şuradan buradan kulağına çalındığı na göre, Alyoşa bağışlanmaz bir havailik yapmış, bir kadın la münasebette bulunmuş, birini düelloya çağırmış, kumar da muazzam bir para kaybetmişti; hatta kaybettiği paranın başkasının olduğu bile söyleniyordu. Başka bir söylentiye göre de Prens, oğlunu bir suçu olduğu için değil, kişisel çıkar larını gözeterek uzaklaştırmıştıi. Nikolay Sergeyiç bu söylen tileri öfkeyle reddediyordu. Zaten çocukluğundan ilk genç lik çağına kadar babasından ayrı yaşayan Alyoşa da babası na neredeyse tapıyor, ondan hayranlıkla söz ediyordu; tama men etkisi altında olduğu belliydi. Arada bir Alyoşa, söz ara sında, babasıyla bir kontesin peşine düştüklerini ama baba sını atlattığını, Prens'in de buna fena halde kızdığını anlatı yordu. Bu hikâyeyi her keresinde coşarak, çocukça bir saf

21

[21:44, 08.12.2021] Feyo: Fyodor Mihaylovc Dostoevski

hkla, nejeli kahkahalarla anlanyor, Nikolay Sergeyiç de onu hemen susturuyordu. Alyoşa, babasının tekrar evlenmek is tediği söylentisini de yalanlamıyordu.

Köye sürgün edileli aşağı yukarı bir yıl olmuştu; Alyoga, belli günlerde babasına saygılı bir ifadeyle, aklı başında bir genç gibi mektuplar yazıyordu. Sonunda Vasilyevskoye'ye öyle alışmıştı ki, Prens yazın (önce Ihmenevlere haber vere rek) köye gelince sürgün delikanlı, köy hayatının kendisi için biçilmiş kaftan olduğunu iddia ederek babasından Vasil yevskoye'de mümkün olduğu kadar uzun kalmak için izin istedi. Alyoşa'nın her türlü hevesinde, kararında, aşırı dere cede duygulu oluşunun, tez canlılığının, kimi zaman saçma lığa vardırdığı havailiğinin etkileri vardı; iradesine hiç hakim değildi, dış etkilere hemen kapiliveriyordu. Prens, oğlunun ricasını şüpheli bir tavırla dinledi... Zaten Nikolay Sergeyic eski "dostu"nu güçlükle tanıyabilmişti: Prens Pyotr Aleksan drovic bambaşka bir adam olmuştu. Nikolay Sergeyiç'e kar şi dehşetli titizlik göstermeye başlamıştı; çiftliğin hesap işle rinde iğrenç derecede pinti, hirsh ve garip şekilde kuşkulu davranıyordu. Babacan Ihmenev buna çok üzüldü, uzun za man kendi kendine inanmak istemedi. O yil her şey Prens'in on dört yıl önceki ilk gelişinden farklı, hatta tam tersineydi: Bu sefer Prens, bütün komşularla -tabii kalburüstü olanla nyla- tanıştı; Nikolay Sergeyiç'ten de ayağını kesti ve ona maiyetinden biriymiş gibi davrandı. Sonra birdenbire anla şılmaz bir şey oldu: Görünürde hiçbir sebep yokken Prens'le Nikolay Sergeyiç'in arası kesin olarak bozuldu. İki tarafın birbirine söylediği acı, hakaret dolu sözleri duyanlar vardı. Ihmenev öfkelenerek Vasilyevskoye'den ayrıldı ama mesele bununla da bitmedi. Bütün bölgede çirkin dedikodular yayıl dı. Sözde Nikolay Sergeyiç, Genç Prens'in karakterini iyice anladıktan sonra zaaflarından faydalanmak istemiş, (o sıra lar on yedi yaşında olan kızı) Nataşa, yirmi iki yaşındaki de likanlının kalbini çelmiş, babasıyla annesi de buna göz yum

22

7888

[21:47, 08.12.2021] Feyo: muşlardı; komu derebeylerin evlerinde sayilan hayli kaba nk olan yetişkin, gerçekten kibar kularm yüzünü delikanle ya bir yil boyunca göstermeyen kurnaz, "ahlakse" Natass, saf delikanlıyı büyülemusti. Harta iki sevgilinin Vasilyevsko ye'den on beş verst uzaktaki Grigoryev Köyu'nde evlenme yi kararlaştırdıklarını iddia edenler vardı. Bunu Naraya'nın ailesinden gizli yapiyor gibi görünüyorlardı ama, aslinda The menevler en ufak ayrıntısma dek her şeyden haberdardilar ve kızlarımı alçakça öğütleriyle idare edenler de onlardi. Ki sacası, bölgenin gerek erkek, gerek kadin dedikoducularının bu hikâye çevresinde uydurduklarımı sıralarsak bir kitaba sağdıramayız. Hepsinden garibi Prens'in de buna inanması, hatta sırf bu yüzden, taşradan Petersburg'a gönderilen imza siz bir mektup üzerine Vasilyevskoye'ye gelmesiydi. Şüphe siz, azıcık da olsa Nikolay Sergeyiç'i tanıyan birinin, ona yüklenen suçların birine bile inanmaması gerekirdi. Buna rağmen, her zaman olduğu gibi ortalığı bir telaş kaplamış, herkes bir şeyler söylemiş, fikir belirtmiş, eleştirici bir tavırla kafa sallamaya başlamış ve sonunda da... kesin olarak suçlu çıkarmişti. Ihmenev ise dedikoduculara kızının suçsuzluğunu ispata kalkışmayacak kadar onurluydu; karısı Anna Andreyevna'ya da komşularına bu konuda hiçbir açıklamada bulunmamasını siki sıkı tembih etmişti. Iftirayas uğramış Nataşa'ya gelince, aradan bir yıl geçtikten sonra bi le bütün söylenenlerden habersizdi: Ailesi meseleyi büyük bir titizlikle ondan saklıyordu ve kızcağız on, on iki yaşında bir çocuk gibi tertemiz bir neşe içindeydi.

Bir yandan da kavga uzadıkça uzuyordu. Bazı gayretliler yangına körükle gitmekten geri kalmıyorlardı. Sonunda or taya çıkan birtakım ihbarcı ve tanıklar Prens'i, Nikolay Ser geyiç'in yıllardır devam eden Vasilyevskoye'deki görevinde namustan yana hiç de örnek bir idareci olmadığına inandır

Bir verst 1067 metredir.

23kalma mülkünün borçlarını temizleyip kalkınabildi. Prens'in kısmetine çıkan tüccar kızı doğru dürüst yazı yazmayı bilme