Kuya Renan

By: Michael Juha email: getmybox@hotmail.com fb: Michael Juha Full   --------------- Sariwa pa sa aking ala-ala ang mga pangyayari sa lugar na iyon. Nasa lilim ako ng malaking puno ng akasya nakaupo sa isang malaking ugat nito na nakausli, nakaharap sa dagat. Sa kinauupuan ko naman ay tanaw ko ang malawak ng dalampasigan.   Ramdam ko ang pabugso-bugsong hangin na bahagyang humahampas-hampas sa aking mukha sa sandaling iyon. Nalalanghap ko rin ang dala nitong usok na may samyo ng mga pinausukang isda. Kapag ganoon kasing marami ang huli, hindi magkandaugaga sa pagpapausok o pagbibilad ang pamilya ng mga mangingisda. Nasa harap lang kasi mismo ng dagat ang aming bayan, at ang hanap-buhay ng karamihan ng mga residente ay ang pangingisda. Kaya ang tanawing dagat at bulubatuhing dalampasigan, ang malamig at preskong pabugso-bugsong hangin, ang mahinang ingay ng paghahampas ng mga alon na animo’y nagsiunahan sa pag-abot sa dalampasigan, at ang magkahalong samyo ng natutuyo at pinausukang isda, ay tila mga elemento ng time machine kung saan ay ibinabalik nila ako sa aking nakaraan.   Tandang-tanda ko pa ang lahat. Nasa 9 hanggang 10 taong gulang lang ako noon habang si Kuya Renan naman ay nasa 18 ang edad. Malaking tao si Kuya Renan. Matangkad, athletic, moreno, malakas ang appeal, at ang sabi pa nga nila, mabilis tumakbo. Sa track and field daw ang sport niya. At varsity player siya ng kanilang unibersidad.   Magkapitbahay lang kami ni Kuya Renan. Siya ang bunso sa kanilang pamilya habang ako naman ay nag-iisang anak… anak sa pagkadalaga ng aking inay. Hindi na nag-asawa pa ang aking inay kaya wala akong kapatid. Hindi ko rin alam kung sino ang aking itay. Ramdam ko namang kuntento na ang aking inay sa kanyang buhay bagamat wala naman siyang sinasabi sa akin tungkol sa kanyang mga hinaing. Marahil ay sinasarili niya lang ito. Hindi ko na inalam pa ito sa kanya dahil masaya naman kami sa aming buhay.   Si Kuya Renan naman ay iyong bunsong may mahigit sampung taon ang agwat sa sinundan niyang kapatid. Siguro ay naghahanap rin siya ng bunsong kapatid gawa nang bunso na nga siya, nasa malalayo at may sariling mga pamilya na rin ang kanyang mga kapatid habang ako naman, dahil nag-iisang anak, ay sabik na magkaroon ng isang kuya. Ito ang naisip kong dahailan kung bakit kami ay sobrang close sa isa’t-isa.   Noong una ay hindi ko talaga siya kaibigan. Nasa grade 4 lang kaya ako samantalang siya ay nasa second year college na. Iba ang mga kaibigan niya, at iba naman ang mga kaibigan ko. Inis na inis nga ako sa kanya noong una dahil kapag dumadaan na ako sa bahay nila, palagi niya akong inaasar, sinisigawan ng, “Supot! Supot!” o kaya ay, “Iyakin!” Syempre, ayaw ko ng ganoon. Nakakahiya lalo na kapag naririnig ng aming mga kapitbahay at kaibigan. Kaya kadalasan, kapag dumadaan ako sa kanila, magbaon ako ng mga bato, ilalagay ko sa aking bag upang ibato sa kanya kapag narooon siya harap ng bahay nila sisigawan niya ako ng ganoon. Kaya kapag ganyang sinisigawan din niya ako, alam na niyang babatuhin ko siya at kakaripas na iyan ng takbo papasok sa loob ng bahay nila, pero magsisigaw pa rin siya ng “Supot! Supot!” Nakakanis talaga.   Kaya sa panahong iyon, matindi ang galit ko sa kanya. Pero totoo rin naman kasing supot ako. Kaso, nahihiya lang ako kapag ganyang niloloko. Takot kasi akong magpatuli kung kaya ay umabot ako sa edad na sampu at supot pa rin. May mga sabi-sabi kasing masakit daw ang magpatuli, at may mga namatay din daw. At may iba rin na natanggal ang mga ari dahil sa sobrang pamamaga at impeksyon. Kaya kapag ganoong binibiro ako inuupakan ko talaga lalo na kapag kaklase ko.   Ngunit dumating din ako sa punto na sobrang pressured na sa kahihiyan. Ang lahat ng mga ka-klase ko ay tuli na at ako na lang ang hindi pa. Kaya napilitan na akong magpatuli.   At totoo ang mga sinasabi nila. Masakit talaga. Lalo na nang nawala na ang epekto ng anaesthesia. Feeling ko ay sobrang proud ko sa sarili na tuli na ako. Para bang, “Wow! Binata na ako at hindi na ako iinisin pa.   Ilang araw ang nakalipas pagkatapos kong matuli, sinadya ko talagang dumayo sa harap ng bahay nina Kuya Renan. Suot-suot ang malaking t-shirt na binili ng inay para sa pagpapatuli ko, proud akong nagtambay sa harap ng bahay nila, nagpapansin lang. Gusto ko kasing ipamukha sa kanya na hayan, tuli na ako at hindi na niya ako puwede pang asarin. Kahit magang-maga ang aking ari, kahit masakit, tiniis ko.   “Aba!!! Tuli na si Bugoy!” ang tila excited na sambit niya nang nakita niya ako. Bugoy kasi ang tawag niya sa akin. “Tuli na ba talaga o nagsusuot lang ng damit upang sabihing tuli na?” ang hirit pa niya.   “Totoo iyan ah! Batuhin na kita d’yan eh!” ang sagot ko naman.   “O ‘di batuhin mo ako. Hindi naman talaga ako naniniwala eh.” At talagang inaasar pa niya ako.   Kaya tumayo ako at dadampot na sana ng bato ngunit sumabit pala ang aking damit sa nakausling pako sa aking inuupuan at bigla akong na outbalance at natumba sa bulubatuhing lupa. “Araykopooooo!” ang sigaw ko, mangiyak-ngiyak sa sakit.   Hindi naman siya maaawat sa katatawa nang makita ako sa ganoong posisyon. Ngunit bigla rin siyang natigil nang mapansin na hindi ako nakatayo at nag-iiyak na sa sobrang sakit. Iyo kasing nabagsakan ko ay may harang na bato at nakausling putol na puno ng kahoy na tumama pa sa aking ari.   Nilapitan niya ako. “Ok ka lang, Bugoy?”   “Alis d’yan!” ang sigaw ko. “Naiinis ako sa iyo!” ang sigaw ko naman. Siya kasi ang sinisi ko kung bakit ako nalaglag sa upuan.   Ngunit hindi siya umalis. Bagkus ay dinampot niya ako mula sa aking kinalalagyan at kinarga sa kanyang mga bisig patungo sa bahay nila.   “Saan mo ako dadalhin?!!!” ang sigaw ko pa rin hawak-hawak ang aking p*********i.   “Sa bahay. Titingnan natin, baka napaano iyang tuli mo.”   “Ayoko nga!”   “Tange! Tingnan natin baka maimpeksyon iyan, sige ka, lalaki yan at kapag namaga, malalaglag na lang iyang ari mo. Ayusin natin para hindi mamamaga iyan!”   Kaya wala akong nagawa pa kundi ang ipaubaya ang sarili. Sa totoo lang, natakot din ako sa kalagayan ng aking tuli. Kasi sobrang namaga siya, iyon bang ang balat ay nagmukhang kamatis sa kintab at kinis. At masakit pati. Parang may nana na hindi ko maintindihan. Minsan nga ay hindi ako makakatulog dahil sa kirot. Hindi tuloy maiwaglit sa aking isip na baka iyong sinasabi nila na malalaglag ang aking ari o ‘di kaya ay mamamatay na ako. Ngunit may kakaiba rin akong naramdaman sa sinabi niya. Parang iyong feeling na “touched” ba dahil hindi ko inaasahang may concern din pala siya sa akin. At iyong pagkarga niya sa akin. Ang sweet lang. Noon ko lang naranasang kargahin ng ibang tao maliban sa aking inay noong baby pa lang ako.   Nang nakarating na kami sa bahay nila, pinahiga niya ako sa kama, sa kanyang sariling kuwarto. “Hayan, puwede mo na sigurong ipakita sa akin ang tuli mo.”   Bagamat hindi pa rin ako magkamayaw sa matinding sakit, pumayag ako bagamat may hiya at kaba akong naramdaman na baka pagtawanan naman niya.   Hinawi niya ang dulong laylayan ng aking t-shirt, tiningnan ang aking ari. Hindi naman niya ako pinagtatawanan. Seryoso ang mukha niya. “Namamaga nga ito... Kinakamatis” ang sambit niya. At baling sa akin. “Lagi mong ginagalaw iyan no?” ang tanong niya.   Tumango ako. “M-masakit kasi eh!”   “Huwag mo siyang galawin. At huwag kang gala nang gala! Atsaka kapag naliligo bukas, dito ka maliligo sa bahay, may ilalagay akong gamot para d’yan. Ako na rin ang magtanggal ng tahi. Matatanggal na iyan, puwede na. Huwag kang matakot. Ok lang iyan.”   Hindi ako nakasagot sa kanyang sinabi. Nakatitig na lang ako sa kanya. Noon ko lang kasi siya nakitang ganoon ka seryoso at ka-concern sa akin. Parang hindi ako makapaniwala. At kasabay sa pagtitig kong iyon sa kanya ay tila may kung anong kiliti at kaba akong nadarama sa aking katawan. Iyon bang paghanga sa taglay niyang hitsura, napogian sa kanyang mukha, touched sa kanyang ginawa at sinabi… hindi ko lubos maipaliwanag. Sa murang edad kong iyon, hindi ko alam kung ano iyong naramdaman ko.    “Ano?” ang tanong niya nang napansin ang aking pagtitig.   “W-wala ah!”   “Wala naman pala, bakit ganyan ka kung makatitig?”   “Hindi kita tinitigan! Tiningnan lang kita!”   “E, bakit mo ako tiningnan ng ganyan?”   “Syempre, kinakalikot mo iyang tuli ko, titingnan talaga kita. Alangan namang pipikit ako!”   Napangiti siya at pinisil ang aking pisngi. “Kulit mo!”   “Ikaw ang makulit!”   “O sya, d’yan ka muna at may kukunin pa ako sa labas ha? Huwag kang tumayo at maglakad upang hindi sasakit iyang tuli mo.”   “Bakit saan ka pupunta?”   “May kukunin lang ako sa labas at babalik kaagad ha? Dito ka lang” ang sambit niya sabay talikod at nagmamadaling lumabas ng kuwarto niya.   Wala na akong nagawa kundi ang magpaiwan sa kanyang kuwarto. Habang nag-iisa, inikot ko ang aking pangingin sa kanyang mga nakadisplay na medalya sa dingding. At lalo pa akong humanga sa kanya. Marami na pala siyang napanalunan sa kanyang sport. May mga plaque rin siya at may tropeo. nang tiningnan ko pa ang isang malaking litrato sa dingding na naka-kuwadro, hindi ko mapigilan ang aking sariling hindi mapahanga. Ang guwapo niya sa litrato, hayup ang porma! Naka-short lang siya, naka-sando, iyong sando ng uniporme sa kaniyang pagtakbo. Kitang-kita ang malalaki niyang hita at proportioned na katawan. Astig. Feeling ko ay kinabahan na naman ako na na-excite. Tila may bumulong sa aking isip at nagsabi ng, “Gusto ko siya!”   “Guwapo ba?” ang biglang narinig kong boses. Gulat na gulat akong nilingon siya. Nakita pala niya ang pag-titig ko sa kanyang larawan sa dingding.   “Iyan ang pinakabago kong litrato. Kinunan kasi ako ng coach ko. Dahil sa tuwa ng inay, pinalakihan niya at ipinakuwadro pa. hayan. Guwapo ‘di ba?” ang pagmamayabang niya nang tuluyan na siyang nakapasok sa kuwarto at inabot niya sa akin ang dala-dalang naka-plastic na coke na may nakausling straw sa may hawakan. Inilagay din niya sa ibabaw ng kama, sa gilid ng hinigaanko, ang isang supot ng tinapay.   Tinanggap ko ang coke at dahil nauuhaw ako, dali-dali koi tong sinipsip ito.   “Guwapo, ‘di ba?” ang tanong niya uli.   Napahinto ako sa pagsipsip, “Hindi naman eh.”   “Owww?” ang reaksyon niya sa sagot ko.   “Bakit ako maga-guwapuhan, pareho naman tayong lalaki.”   “Kapag lalaki ba ay hindi naga-guwapuhan sa kapwa lalaki? Bakit ako… naga-guwapuhan naman sa iyo?”   Doon na ako mistulang nabilaukan. Napatitig ako sa kanya, iyon bang titig na matulis, nainsulto.   “Ay Joke lang!” ang pagbawi rin niya. “Hindi ka naman talaga guwapo eh!” sabay tawa rin nang malakas. Iyon bang nang-iinis.   “Ewan ko sa iyo.”   “O sige, kain ka na lang. Para lumakas ka, at iyang sugat sa tuli mo ay mabilis na maghilom. At sinubuan pa talaga niya ako!”   Kinabukasan ay maaga akong gumising. Iyong feeling excited na hayun, pupunta ako sa bahay niya at tutulungan niya ako sa aking tuli. Medyo naibsan ang takot ko dahil sa pag-volunteer niyang tulungan ako.   Nang nasa harap na ako ng bahay nila, sinalubong ako ng kanyang inay, “Hayun ang kuya Renan mo sa loob ng bahay, kanina ka pa hinihintay. Bakit? Ano ba ang nangyari sa tuli mo?” ang tanong niya.   Halos hindi ko maibuka ang aking bibig sa tanong niyang iyon. Iyon bang nahihiya na naroon ako sa kanila nagpapatulong sa tuli samantalang dati-rati ay binabato ko ang kanilang bahay.    Ngunit si Kuya Renan na rin ang sumagot sa kanyang tanong. Naroon na pala siya sa kanyang likuran. “Namamaga kasi Nay eh! Dapat ay inalagaan ito at nilalagyan ng gamot upang hindi masyadong mamaga. Wala kasing tatay na nag-aalaga sa kanya kaya hindi alam ang tamang gawin upang hindi mangamatis ang tuli,” ang sagot niya habang hila-hila niya akong dinala sa kanilang banyo.   Nang nasa loob na kami, doon ako nagulat nang habang hinubad ko na ang malaking t-shirt na suot ko ay hinubad din niya ang damit niya at ang itinira na lang sa kanyang katawan ay ang kanyang brief. Mistula akong naturete na nakatitig sa kanya. Noon ko lang siya nakita sa ganoong ayos. Matangkad si Kuya Renan, maganda na ang hubog ng kanyang katawan, makinis ang kanyang balat, at moreno. Nang tingnan ko ang kanyang gitnang-katawan, hindi ko lubos maisalarawan ang nadarama. Para akong nakikiliti na kinikilig sa nakitang bukol sa loob ng kanyang puting brief. Sa edad niyang labing-walo, ang laki na noon kumpara ng sa akin.   “O bakit ka natulala?” ang tanong niya nang napansing nakatitig ako sa gitnang-bahagi ng kanyang katawan.   Mistula akong biglang nagising mula sa pagkahimbing nang narinig ko ang boses niya. “Eh... k-kala ko kasi... a-ako lang ang p-paliliguan mo?”   “Tayong dalawa, tange! Syempre, mababasa ako habang inaayos natin iyan,” ang pagturo niya sa aking p*********i. “Kaya tayong dalawa na ang maliligo.”   Hindi na ako sumagot. Nagmistulang isa akong bata na pinapaliguan. Doon pa lang ay tuwang-tuwa na ako. Noon ko lang naranasan na paliliguan ng isang “kuya-kuyahan.” At iyong aking ari na namaga ay talagang nilinis niya, ginamitan pa ng bulak. “Huwag kang gumalaw at tatanggalin ko ang tahi na umuusli at puwede nang tanggalin,” ang sambit niya habang pinaupo ako sa isang maliit at mababang bangko, nakasandal ang aking likod sa dingding na semento. Hinawi niya ang dalawa kong hita upang bumukaka ako. Pagkatapos ay maingat na hinawakan ng isa niyang palad ang aking ari at ang isang kamay naman ay mabusising kinapa sa kanyang daliri ang mga umuuisling tahi.   Doon na ako nanginginig. Masakit kasi kapag nadadampi ang kanyang daliri sa dulo ng mga tahi. Hinawakan ko ang kanyang braso. “K-kuya...”   “Huwag malikot,” ang sambit niya habang tinanggal ang aking mga kamay na nakahawak sa kanyang braso, inilipat ang mga iyon sa kanyang balikat. “Para hindi magalaw ang pagtanggal ko sa mga tahi...” dugtong niya.   Wala na akong nagawa kundi ang hawakan siya sa may balikat. At dahil sa posisyong iyon, niyakap ko na siya habang pinipikit ko ang aking mga mata. Wala akong pakialam kung magreact siya sa yakap ko. Ang nasa isip ko lang sa sandaling iyon ay ang sakit na nasasagi ang sugat at ang namamagang balat, dagdagan pa sa paghuhugot niya sa tahi ng aking tuli.   Ngunit sa posisyon naming iyon at sa paglapit ng aming mga mukha, may isang bagay na hindi ko nakontrol sa aking sarili; ang unti-unting tigasan…   Sa puntong iyon ay dama ko na ang pagsakit ng aking ari. Nahihiya, kinabahan, nasasaktan, magkahalo ang naramdaman. Ngunit tinimpi ko ang aking sarili na huwag ipahalatang apektado ako. Dedma kunyari. Hindi ko rin lubos maipaliwanag kung bakit ako tinigasan sa aming sitwasyon. Maraming beses naman akong tinitigasan lalo na sa umaga, nang walang dahilan, at kusang lalambot na lang din ang aking ari. Walang malisya. Ngunit sa pagkakataong iyon ay tila may kakaibang dahilan na hindi ko maintindihan.   Bigla siyang nahinto, napatingin sa mukha ko bakas sa kanyang mga mata ang pagkagulat, ang mga labi ay tila bibigay para sa isang tawa. “Ba’t mo pinatigas iyan? Pilyo ka ah!” ang sambit niya.   Halos hindi ako makatingin sa kanya sa sobrang hiya. “Eh... ikaw kasi eh! Hinahawakan mo, ‘di ko mapigilan! Ang sakit nga eh!!!” ang sambit kong ang mukha ay hindi na halos ma-drawing sa magkahalong sakit at hiya. “Ang sakit-sakit kuya,” ang pagmamakaawa ko.   “O sya... sandali, may kukunin ako” ang sambit niya sabay tayo at lumabas ng banyo.   Nang nakabalik na, bitbit na niya ang isang pinggan ng ice. “Anong gagawin mo?”   “Lagyan natin ng tubig itong ice at ilubog natin iyang ari mo d’yan para maibsan ang sakit at lalambot siya” turo niya sa tabo.   Iyon nga ang ginawa niya. Naibsan naman ang sakit at maya-maya lang ay lumambot na naman ang aking ari.   “O puwede na iyan. Iyang ibang tahi ay bukas naman natin tanggalin hanggang maubos lahat,” ang sambit niya. Siya naman ang naligo. Nanatili lang akong nakaupo sa gilid ng banyo habang pinagmasdan siyang sinabon ang sarili. Nang isiningit niya ang kanyang kamay sa ilalaim ng kanyang brief upang sabunin iyon, napatitig uli ako sa bandang iyon ng kanyang katawan. Pakiwari ko kasi ay tila lumaki ang kanyang bukol habang sinasabon iyon. Ewan ko rin ba, kapag nakakakita kasi ako ng brief o underwear, parang nai-excite ako. Kahit sa TV kapag nakakakita ako ng mga babae o kahit lalaki na naka underwear lang ay parang nasasarapan ako. At lalo na iyon, nasa harap lang ng aking mukha ang bahaging iyon ng kanyang katawan na tila nanunukso pa. Kaya muling naramdaman ko ang pagtigas na naman ang aking ari. Napangiwi ako sa sakit. Itinakip ko ang isa kong kamay doon samantalang ang isa naman ay itinakip ko sa aking mukha upang hindi ko makita ang kanyang ginagawa. Pinilit kong huwag magsalita. Natakot akong mapansin na naman niyang tinigasan ako.   “Anong nangyari sa iyo?” ang inosenteng tanong niya nang mapansing nakayuko ako at sa ganoong posisyon.   “L-lalabas na lang ako kuya. Sa labas na lang kita hihintayin,” ang sambit ko na lang.   “Bakit?” ang tanong niya.   “W-wala,” ang sagot ko.   Ngunit napansin niya ang aking pagngiwi, tanda na ako ay nasaktan. Yumuko siya at hinawi ang isa kong kamay na nakatakip sa aking ari. Doon niya nakitang tinigasan na naman ako. “Pilyo ka talaga...” at tumawa, marahang tinapik ang aking pisngi. “Sandali lang, ilubog natin muli iyan sa ice.” Yumuko siya at kinuha ang tabo iniabot sa akin. Ako na ang naglubog ng ari ko sa tubig na may ice sa tabo.   Nagmamadaling tinapos niya ang kanyang paliligo. Nang natapos na, pinahiran niya ako ng tuwalya at siya na rin ang nagdamit sa akin. Sabay kaming lumabas sa banyo. “Bukas balik ka uli ha? Tanggaliin natin ang mga natira pang tahi.”   Hindi na ako sumagot. Nagmamadali na lang akong umalis hanggang sa nakarating ako sa aming bahay. Kinagabihan, halos hindi ako dalawin ng antok. Hindi ko napipigilang hindi sumagi sa isip ko ang imahe ni Kuya Renan na naka-brief lang at bakat na bakat ang kanyang p*********i. Ngunit nilabanan ko pa rin ang aking sarili na iwaglit siya sa aking isip. Hindi dahil ayaw ko, kundi dahil tinitigasan ako at masakit iyon sa aking tuli.   Kinabukasan hindi na ako bumalik pa sa bahay nina Kuya Renan. Natakot akong tigasan uli, sasakit ang aking ari at mapahiya.   Halos hapon na nang dumayo muli ako sa harap ng kanilang bahay. Nakita ko siya na nakaupo sa bangko na nasa gilid lang ng kanilang pintuan. Nang nakita niya ako, kumaway siya. “Halika nga rito!”   Paika-ikang lumapit ako sa kanya.   “Umupo ka rito sa tabi ko,” ang utos niya.   Tumalima ako.   “Bakit hindi ka na bumalik kanina?”   “Eh... h-hindi kasi ako nagising agad eh!” ang pag-aalibi ko pa.   “Woooh! Hindi ako naniniwala. Bakit hindi ka nga bumalik? Hinihintay kita eh.”   “N-nahihiya kasi ako eh!”   “Nahihiya saan?”   Hindi ako sumagot.   “Bakit ka mahihiya? Pareho naman tayong lalaki, ‘di ba? Mahihiya ka kung inay mo ang magpapaligo sa iyo gayong tuli ka na, teenager na.”   “T-tumitigas kasi siya eh...”   Natawa naman siya. “Normal lang iyan. Ang hindi normal ay kung hindi iyan titigas. Gusto mo bang hindi tumigas iyan?” turo niya sa ari ko.   Napaisip naman ako. Tama rin naman siya. Pero nahihiya pa rin talaga ako. “B-basta ako na lang ang magtatanggal ng tahi...”   “Sige ikaw ang bahala...”   Iyon lang. Naintindihan naman niya.   Isang araw, nagulat na lang ako nang sa bahay nila ay maraming tao na tila nagkagulo. At mula sa loob ay may sumisigaw na tila nag-iiyakan. Kinabahan din ako kung ano ang nangyari. Naupo na lang ako sa bangko sa tapat ng kanilang bahay at doon ko nalaman mula sa mga taong galing sa loob na namatay pala ang itay ni Kuya Renan.   Hindi ko lubos maintindihan ang aking sarili. Matinding lungkot ang aking nadarama. Naawa ako kay Kuya Renan. Ang alam ko kasi ay mahal na mahal ni Kuya Renan ang kanyang itay. Ito lang ang bumuhay sa kanila.   Kinagabihan ay may lamay at dahil nakilamay ang aking mga magulang, sumama ako. Ngunit hindi na ako pumasok sa kanilang bahay dahil matakutin na nga ako sa patay, bawal daw para sa may mga sakit sa balat at sa mga tinutuli ang tumingin o lumapit sa patay. Lalo raw itong mamamaga at matagal gumaling. Kaya umupo na lang ako sa isang bakanteng upuan sa labas ng bahay, kasama sa mga nakiramay na nagsusugal. Pero syempre, hinahanap ng aking mga mata si Kuya Renan. Maya-maya lang, nakita ko siyang lumabas, tila may hinahanap. Nang matumbok niya ang kinauupuan ko, agad niya akong nilapitan. Napansin kong mugto ang kanyang mga mata, halatang galing sa pag-iyak. Nang nasa malapit na siya, binitiwan niya sa akin ang isang hilaw na ngiti.   Tahimik na umupo siya sa aking tabi. Hindi umiimik. Ako naman, tahimik din.  Hindi ko kasi alam kung ano ang aking sasabihin. Alam kong matindi ang nadarama niyang kalungkutan. Ramdam ko iyon. Gusto kong sabihin sa kanya na nalungkot din ako para sa kanya, na naawa ako sa kanya, na gusto kong sana ay hindi na siya malungkot. Ngunit hindi ko masabi ang mga ito. Maya-maya, hinawakan ko ang kanyang palad at nilock ko ang mga daliri ko sa guwang ng mga daliri niya. “N-nandito naman ako kuya eh,” ang nasambit ko na lang.   Bigla siyang napatingin sa akin sabay tugon din ng paghigpit ng paglock niya sa aming mga daliri. “Salamat Bugoy...” Binitiwan ang isang ngiti sabay halik sa aking ulo.   Iyon lang. Sa gabing iyon, halos hindi na ako uamlis sa tabi niya, maliban na lang kung tatayo siya at may aasikasuhing bisita o pag assist sa mga naglamay. Pero pagkatapos ay babalik din siya sa aking tabi at aakbayan ako kung hindi man ay ililingkis ang kanyang kamay sa aking baywang. Feeling ko ay nag-iisa lang akong best friend niya kung saan siya humuhugot ng lakas. Parang ganyan na kami ka close.   Nang inilibing ang kanyang itay, hindi na ako sumama sa mga nakilibing. Ayaw kasi akong payagan ng inay. Ngunit nakita ko si Kuya Renan na nakadamit ng itim na T-shirt at naka-shades. Alam ko, nag-iiyak siya. Sobrang awa ko sa kanya sa pagkakataong iyon. Pakiramdam ko ay gusto ko siyang yakapin at aluin.   “Ayaw mo bang makilibing?” ang tanong niya sa akin nang nilapitan niya ako.   “Bawal daw eh. Lalong mangamatis daw.”   “Ay oo nga pala,” ang sagot din niya.   “Sige hintayin mo na lang ako rito, ano?”   “Opo…”   Simula noon, kapag dumadayo ako kina Kuya Renan at maupo sa bangko sa harap ng kanilang bahay ay nakikita ko siyang malungkot. Minsan ay nilalapitan niya ako at maupo lang sa tabi ko, minsan ay hindi iyan magsasalita. Parang nawalan siya ng ganang makipag-usap. Iyong kapag dumadaan ako sa bahay nila at sisigawan niya ako, aasarin ay na-miss ko. Iyong Kuya Renan na masayahin, palangiti, palabiro, nang-aasar… hindi ko na nakita sa kanya.  Tila nag-iba ang kanyang pagkatao.   Isang araw, habang dumayo ako sa dalampasigan, nakita ko siya na nakaupo sa lilim ng acacia, nag-iisa, nakaharap sa dagat, nakatingin sa papalubog na araw.    Walang katao-tao sa paligid at naisipang kong tabihan siya. Nilingon niya ako nang napansing nakaupo na ako. “Ikaw pala, Bugoy. Akala ko ay kung sino na” ang malungkot na sambit niya.   “Anong ginagawa mo rito?” ang tanong ko.   “Wala... nanuod lang sa dagat.”   “Malungkot ka pa rin?”   Tumingin siya sa akin at binitiwan ang hilaw na ngiti. “Konti...”   Tahimik.   “Ngayon ay naramdaman ko na ang naramdaman mo.”   Nagulat ako sa kanyang sinabi. “Ang alin?”   “Ang mawalan ng ama. Ang sakit pala.”   Bigla rin akong nalungkot sa kanyang sinabi. Naalala ko kasi ang aking kalagayan na simula nang iminulat ko ang aking isip ay wala akong amang nakikita o naramdaman.”   “Oo nga kuya. Pero mas maswerte ka pa rin kasi, kahit papaano, nakita mo siya. Naramdaman mo ang pagmamahal niya. Pero ako, hindi ko alam kung ano ang hitsura niya, kung saan siya naroon.”   Binitiwan niya ang isang malalim na buntong hininga at tiningnan ako, pinakawalan ang isang pilit na ngiti. “Tama ka. Pero at least ikaw, hindi mo naranasan ang naramdaman kung saan ay minahal ka at biglang bigla siyan mawala sa iyo.”   “N-nandito naman ako eh,” ang sambit ko na lang.   Muli niya akong nilingon sabay lock ng mga daliri niya sa guwang ng mga daliri ko. “Salamat,” ang sagot niya.   “Di mo napansin?” tanong ko.   “Ang alin?”   Itinuro ko ang aking pantalon.   “Waah! Naka-pantalon na! Magaling na ang tuli mo?” ang sambit niya na tila biglang sumaya ang boses.   Napangiti akong tumango.   “Patingin nga!” ang sambit niya.   Nagulat naman ako sa narinig. Napatingin ako sa kanya. “Nakakahiya eh!”   “Tado! Nakita ko na nga iyan eh. Mahihiya ka pa ba? Sige ka malulungkot ako kapag hindi mo ipinakita iyan sa akin.”   “Weeh!”   “Sige na. Tingnan ko lang kung ano na ang nangyari sa pagtanggal mo ng tahi d’yan.”   Wala na akong nagawa kundi ang ibaba ang zipper ng aking pantalon at hinawi ang aking brief. Nang tumambad na siya, hinila ko para mas lalo pang lumabas.   Ang buong akala ko ay titingnan lang talaga niya iyon. Ngunit Laking gulat ko nang hinawakan niya ito at hinawi-hawi. At dahil madilim-dilim na, inilapit niya ang kanyang mukha sa aking kandungan at pinagmasdang maigi ang tahi sa balat. “Puwede na,” ang sambit niya.   “Puwede na saan?”   “Kasi, kapag tuli na, dapat i-buwena-mano iyan, isusubok kung talagang maayos ang pagkagawa.”   “Ha??? P-paano?”   “Tuturuan kita... pero huwag muna ngayon.” Nahinto siya at doon na naman ako nagulat dahil bigla niyang binuksan ang kanyang zipper. Iyong casual lang na pagbukas, ni hindi man lang lumingon sa paligid kung may tao ba. Para lang siyang nagbukas ng bag at walang pakialam kung may makakakita sa kanyang ginawa. “Tingnan mo ang sa akin. Na-buwenamanuhan na iyan kaya maayos na ang porma. Naisubok ko na,” sabay hawi rin ng kanyang puting brief at hinugot palabas ang kanyang p*********i na tila wala lang ito sa kanya.   “Isinubok?” ang tanong ng natuturete kong isip. Ngunit dahil na rin sa nakita kong pagpapalabas niya sa kanyang ari ay dali-dali kong itinago ang aking p*********i sa ilalim ng aking brief atsaka isinara ang aking zipper sa takot na baka titigas iyon. Bigla kasing may naramdaman akong kakaiba sa pagpapalabas niya sa kanyang brief at ari.   “Tingnan mo ang balat at marka ng tahi kung may makikita ka,” ang sambit niya habang hawak-hawak pa rin niya ang kanyang ari.   “B-bakit ko titingnan?”   “Para maikumpara mo sa iyo. Iyang sa iyo halata pa ang tahi, ‘di ba? Sa akin ay makinis na, malinis pa siya.”   Tiningnan ko muli ang kanyang p*********i. Inusisa.   “Hawakan mo. Tingnan mo ang balat sa ilalim na bahagi...”   Hindi ako tumalima, patuloy ko lang itong tiningnan.   “Huwag kang mahiya” sabay dakma sa aking kamay at iginiya ito sa kanyang p*********i habang ang kanang kamay naman niya ay idinantay sa aking balikat.   Doon na ako napilitang hawakan ito at tiningnan kunyari ang balat bagamat ramdam ko ang malakas na kalampag ng aking dibdib. Para akong nanlalamig na hindi ko maintindihan. Sa buong buhay ko, noon lang ako nakakakita ng ari ng isang lalaking may bulbol na. In fairness, malinis ang pagkakatuli sa kanya, halos wala akong nakitang umuusling balat, at malinis ang ari niya. Parang may isang bahagi ng aking utak na nag-udyok na halikan iyon, amuyin, dilaan. Parang may malakas na puwersang gustong umalipin sa akin upang dakmain iyon. Pilit kong nilabanan iyon.   Nahinto lang ang kalaswaang namayani sa aking isip nang nagtanong siya, “Nakita mo?”   Tila nahimasmasan ako at nanumbalik ang matinong pag-iisip sabay bitiw sa kanyang p*********i, umupo nang matuwid. “Opo...”   “Mas malinis, ‘di ba?”   “O-opo,” ang sagot kong kunyari ay hindi na interesado sa kanyang sinasabi, itinutok ang paningin ko sa dagat.   Narinig ko na lang na isinara niya ang kanyang zipper at mahinang nagsalita. “Tangna, tinigasan ako!”   Napangiti ako ng hilaw na nakatingin sa kanya. Ang hindi lang niya alam ay tinigasan din ako.   “Tara maligo tayo Bugoy!” ang sambit niya.   Sumang-ayon ako. Naligo kaming parehong naka-hubad. Wala naman kasing katao-tao. Ang saya-saya ko sa tagpong iyon. Nagpapaligsahan kami sa paglangoy, naghahabulan. Doon ko unang nakitang muli siyang sumaya simula nang namatay ang kanyang itay.   Simula noon ay palagi na niya akong isinasama sa mga lakad niya. Kadalasan ay sa Lawn Tennis court ng university niya kapag nagpa-practice siya o may laro.   “Woi ang pogi ng kapatid mo Renan! Bunso mo ba?” ang tanong ng isa niyang tagahangang kaibigang babae nang unang isinama niya ako sa kanyang laro.   “Oo, bunso namin iyan. Pogi ba?” ang sagot naman niya.   “Sobra. Mas pogi pa kaysa sa iyo. Paglaki niyan, ireserve na iyan sa akin ha?” sabay kurot niya sa pisngi ko.   “Woi! Huwag ganyan! Ako pa rin dapat ang crush mo!” ang biro rin ni Kuya Renan.   “Puwede namang kayong dalawa eh. Ikaw ang boyfriend ko, crush ko ang bunso mo.”   “Yan ang gusto ko sa iyo,” ang sagot naman niya.   Kaya iyon, pinanindigan na talaga niya sa mga kaibigan at kakilala niya na bunso niya ako.   “Bakit mo sinabing bunso mo ako?” ang tanong ko.   “Bakit ayaw mo ba?” ang sagot niya.   “G-gusto naman.”   “Iyon naman pala eh. Dapat, wala nang tanong. Maswerte ka nga, may kuya kang pogi,” ang biro niya.   “Mas maswerte ka. Mas pogi kaya ako kaysa sa iyo,” ang sagot ko ring biro.   “Hindi kaya…”   “Sinabi iyan ng fan mong babae.”   “Ah... ‘di mo iyon kilala. Iyon ang nanalo sa panakahuling pageant ng campus.”   “Anong pageant?”   “Search for Miss Campus Liar. Hawak-hawak noon ang korona.”   Tawanan.   Minsan naman, kapag walang lakad, dadaanan niya ako sa bahay upang dalhin sa may dagat at doon ay maliligo kami, mamingwit ng isda, o magkukuwentuhan. Ang sarap ng aking pakiramdam. Para sa akin ay napakaganda ng buhay, kuntento na ako kahit wala akong kapatid ngunit ang pangungulila ko para sa isang ama, kapatid, at kuya ay napupunuan ni Kuya Renan.   Minsan, dumalaw siya sa bahay. Ilang araw na kasi iyon na hindi ako lumalabas ng bahay gawa ng may lagnat ako. May ubo, nagsusuka, at masakit na masakit ang katawan. Matindi ang karamdaman ko noon. Akala ko ay mamamatay na ako. Sabi ng hilot ay may engkantong bata raw na gustong makipagkaibigan sa akin at gusto niyang dalhin ako sa kanilang mundo. May ganoon na kasing nangyari sa kapitabahay namin at namatay. Sobrang natakot ako. Feeling ko kasi ay may mga matang nagmamasid sa akin at kukunin ako, dalhin sa ibang mundo. Nang binisita ako ni Kuya Renan ay nag-iiyak ako. Pati ang aking inay ay hindi alam ang gagawin. Dinala na kasi ako sa doktor at wala silang makitang karamdaman ko.   Sobrang naawa sa akin si Kuya Renan. Hindi na siya umalis pa sa aking tabi. Nagpaalam siya sa kanyang inay na doon muna matulog sa bahay namin dahil nga sa sobrang takot ko, dagdagan pang hindi ako makakatulog, nagsusuka at masakit ang buong katawan.   Doon ako mas lalo pang humanga sa kanya. Hindi siya natakot tumabi sa akin kahit hindi niya alam kung ano ang aking karamdaman. Kahit pabaling-baling ako sa aking pagtulog, minsan ay idantay ko pa ang aking dalwang paa sa kanyang katawan ay hindi siya nagrereklamo at bagkos ay niyayakap pa niya ako kahit mainit na mainit ang aking katawan. Kapag nasusuka naman ako, patayuin niya ako at alalayang dalhin sa kubeta o ‘di kaya, kapag nasukahan ko na ang higaan, siya ang magpahid nito o magpalit ng bed sheet. Siya na rin ang magpapainom sa akin ng gamot na bigay ng erbolaryo.   Ilang gabi iyong pagsasakripisyo niya sa akin. Hanggang sa paunti-unting bumuti ang aking kalagayan.   Sobrang touched ako sa ginawang iyon sa akin ni Kuya Renan. Pati ang inay ko ay sobra-sobra ang pasasalamat sa kanya. Doon ko narealize na mahal niya ako. Nasabi ko sa aking sarili na napaka-swerte ko na nagkaroon ng kaibigang tila higit pa sa kapatid ang turing sa akin.   “Bakit ginawa mo sa akin iyon kuya?”   “Ang alin?”   “Iyong inalagaan mo ako nang nagkasakit ako?”   “Tinatanong pa ba iyon?”   “Syempre.”   “Bunso kita, ‘di ba?”   Napangiti na lang ako, sabay lock ng mga daliri ko sa guwang ng mga daliri niya.   Akala ko ay perpekto na talaga ang lahat para sa amin ni Kuya Renan. Ngunit isang araw nang dinala niya ako sa school niya dahil sa kanyang practice, nakita kong may isang magandang estudyanteng babae na lumapit sa kanya. Dala-dala rin nya ang kanyang raketa at naka-unipormeng panlaro. At ang sunod kong nasaksihan ay ang masakit na katotohan na tila pumunit sa aking puso. Nang nasa harap na ni Kuya Renan ang babae, hinawakan siya nito sa balikat atsaka hinalikan ang kanyang bibig. Ngunit ang mas masaklap ay ginantihan din niya ang halik ng babae!---